Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dziejeformacjihusarskiej
45
cegostrzelićwolnoirąbać,jakonieżołnierzaizdradzającegoOjczyznę109.Zresztą
towarzyszeopróczpilnowaniachorągwiirzeczjasnaprowadzeniaszarżyzko-
piąwręku,byliwyznaczanitakżedoinnychzadańwtrakcienatarcia.Otóżna
(ł)skrzydłakażdegopodwóchtowarzystwadobrychstawiaćtrzeba,adwóchor-
dynowaćdozajeżdżaniaichztyłu.Aktobyodchorągwiuciekałwbitwie,powinien
zajeżdżającyszeregirąbaćiścinaćtakiego110.Citowarzyszejakwidać,byliodpo-
wiedzialnizautrzymaniedyscyplinywtrakcienatarcia,wzwiązkuzczymiza
utrzymaniezwartościszyku.Wsytuacji,gdychorągiewmusiałazawrócić,to
właśniecitowarzysze(adokładniejciuzajeżdżający”)stawalinaczeleswojego
oddziałuiprowadzilijegoodwrót111.Bylizatempodobniejakchorążowie,żoł-
nierzamipełniącymidowódczeczynnościsłużbowe.Awartoprzypomnieć,że
nietylkoci,alewszyscytowarzyszebylidowódcami,ponieważmieliwkomen-
dzieswojepoczty.Dlategotowarzystwochorągiewneuznawanejestpowszech-
niezaodpowiednikdzisiejszegokorpusupodoficerskiego.Opróczkadrydo-
wódczej,towarzystwaipocztowychwchorągwiachhusarskichznajdowalisię
takżekapelani,dobosze,cyrulicy,trębaczeorazsurmacze(tedwieostatniegru-
pybyłyczęstozapisywanepodwspólnąnazwą–muzyka).Wwykazachchorą-
gwiwidnielionipomiędzykadrądowódczą(wtymichorążym),atowarzy-
stwem,alebezpodawanianailekonisłużą,cooznaczażenieprzewidywanodla
nichżołdu(osposobieichdotowaniabędziemowawdalszejczęścipracy)112.
Jakpokażątabelezamieszczonewrozdzialenastępnym,tenpersonelniewystę-
powałwskładziewszystkichjednostekhusarskich.Wtymmiejscunależyjesz-
czedodać,żeprzyrotachhusarskichznajdowałasiętakżeniepobierającażołdu,
luźnaczeladźzwanaciurami(utrzymywanaprzeztowarzyszy).Dbałaonaodo-
bytekpocztu,karmiłakonie,dostarczałastrawę,powoziławozamitaborowi,czy
teżpodawaławalczącymkopie113.
Husariapodwzględemwewnętrznejorganizacjibyłaklasyfikowanadotzw.
towarzyskiegosystemuzaciągu,zwanegozamiennieautoramentem/zaciągiem
narodowym.Dotejgrupyzaliczanorównieżjazdękozackąipetyhorską,jazdę
lekką–wołoskąztatarską,piechotętypupolsko-węgierskiego,arkabuzerię
atakżelisowczyków114(wczasachkiedyistnieli,czylipierwszedekadyXVII
wieku).Podstawowąjednostkąorganizacyjno-taktycznąwtymsystemie,po-
dobniejakwwiekuXVIbyłachorągiew–zaciągananamocylistuprzypowied-
niego(zawyjątkiemchorągwipospolitegoruszenia)115.Topismokrólewskie
109Ibidem.
110Ibidem,s.291.Por.R.Sikora,Taktykawalki,s.311;M.Wagner,Podoficerowiearmiikoronnej,s.70.
Otakich,którzywtrakcienatarciadezerterowali,narażającprzeztozwartośćszykuorazosurowych
dlanichrestrykcjachzob.(ł)Artykuływojskowepoekspedycjiinflanckiej(ł),anno1635mense
augusto,[w:]Polskieustawyiartykuły,s.244.
111R.Sikora,Taktykawalki,s.310.
112Por.J.Cichowski,A.Szulczyński,op.cit.,s.27-28.
113Zob.R.Sikora,Zdziejówhusarii,s.14.
114Zob.aneksy(m.in.listprzypowiedninazaciągrotylisowczyków):A.G.Przepiórka,Odwolon-
tariuszydożołnierzyzaciężnych.EwolucjaformacjilisowczykówwdobiewojnyzMoskwą(1615-1618),
[w:]uOrganizacjaarmiiwnowożytnejEuropie.Struktura-Urzędy-Prawo-Finanse”,s.240-241.
115J.Wimmer,Wojskopolskie,s.24-25;Idem,Dawnewojsko,s.18-19;H.Wisner,WojskoWielkiego
