Book content
Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
ROZDZIAŁI.STRZAŁKACZASUIPOLITYCZNAENTROPIA
CzybramądrugąbędzienieodwołalnewygaśnięcieSłońca,czyteż
cywilizacjiludzkiejudasię,choćbywszczątkowejpostaci,przenieść
najakąkolwiekinnąplanetę,podtrzymującążycie?Topytanienarazie
bezpolitycznegoznaczenia.Uświadamiajedynieperspektywętotalnej
temporalnościnaszejcywilizacji,wtymjejinstytucjipolitycznych.
Fizykadowiodłatakże,żenicwmateriiniejestwieczne.Mająswój
początekikoniectrwanianawetcząstkielementarne.Nawette,wy-
dawałobysięnieskończenietrwałe,mogąnieuciecprzedanihilacją.
Itylkofoton,bopozbawionymasy,zachowujenieprzemijalnąświe-
żość,jakbydopierocowyrwałsięzobjęćWielkiegoWybuchu;nie
widaćnanimżadnychśladówczasu.
Dlafizykówczasniebyłostatecznymelementemopisywaniarze-
czywistości.Byłpojęciemdrugorzędnym.Niebyłaninarzędziem
pierwotnym,anidokładnym.Byłinstrumentemszacunkowym.
CzasuczyniłwzględnymEinstein.Jegoteoriawzględnościzrelaty-
wizowałaczas.Pogrzebałaideęczasuabsolutnego,ideęjedynego
kosmicznegozegaraodmierzającegoczaswszystkiemuiwszystkim.
Nakazaławierzyć,żenkażdyobserwatormaswojąwłasnąmiarę
czasu,wpostaciniesionegoprzezeńzegara-przyczymzegaryróż-
nychobserwatorówniekonieczniemuszązgadzaćsięzesobą”10.
Einsteinzainspirowałdowiarywczasosobisty.Emancypowałanas
wtymnapolupolitycznymideapolimorficznościczasuproponowa-
naprzezpostmodernistycznemyślenie.Aideaczasuosobistego
wpolitycewzmagafilozoficznenapięciemiędzyjednostkąapań-
stwem,żyjącymnadalwnewtonowskimunitarnymczasie.
Ideaczasuosobistegobyłabyjeszczebardziejkusząca,gdybymogła
zadziałaćwdoświadczanejnamnacodzieńprzestrzeni,aniemusia-
łaodwoływaćsiędoobserwatorówporuszającychsięzprędkościa-
mibliskimiświatłu.Mimobrakupraktyczno-życiowegozastosowa-
nia,byławszakżefilozoficzniewyzwalająca,pozwalałabowiem
wierzyć,żesątakiesytuacje,wktórychnadczasemzapanowaćsię
28
10
S.W.Hawking,Krótkahistoriaczasu.Odwielkiegowybuchudoczarnychdziur
(tłum.P.Amsterdamski),Poznań1996,s.136.
Switalski-Klepsydraitron.indd28
i
15.09.202015:55
