Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Messalina,czyliwniewolistereotypu
39
stwie21.Ztym,żestrażniczkamitradycjiuczyniłżonyicórkiprześladowanych,jego
zdaniem,nobilów,aźródłemwszelkiegozgorszeniacesarzowe,powielająctymsposo-
bemsygnalizowanynapoczątkumojegotekstupodziałnamatronyimeretrices.
TacytskonstruowałwRocznikachdebatę,wzorowanąnaprzedstawionejprzezLi-
wiuszadyskusjiozniesieniulexOppia.UTacytamowajestozakazaniunamiestnikom
zabieraniażondoprzyznanychprowincji(21r.n.e.).Wnioskodawca,AulusCaecina
Severus,uważał,żeichobecnośćubokumężówjestkłopotliwymobciążeniemiprze-
szkadzawpełnieniufunkcji:Nietylkopłećtajestsłaba(imbecillus)idotrudównie-
zdatna,lecztakżejeślisięjejswobodęzostawi,okrutna,ambitnaichciwawładzy.Wśród
gorszącychzachowańkobietmówcawymieniawtrącaniesiędosprawnależącychdo
kompetencjiichmężów:niedawnopewnakobietaprzewodniczyłaćwiczeniomkohort
imanewromlegionów,onebiorąnasiebiesprawyizałatwiająje,dwiesągłównekwatery,
awrozkazachkobietybardziejbywająuparteinieumiarkowane,kobietyrządządoma-
mi,sądami,jużnawetarmiami22.WrolioponentaCaecinyTacytobsadziłWaleriusza
Messalinusa.Zjegowystąpieniawynika,żepozostawienieżonwdomubędziemiało
katastrofalneskutkidlatrwałościmałżeństwa,ponieważpłećznaturysłabą(sexum
naturainvalidum)wydasięnałupwłasnegozbytkuacudzychżądz23.Losywniosku
przesądziłainterwencjaDruzusa,synaTyberiusza,któryprzypomniał,żeAugustwiele
razyudawałsięwnajdalszepodróżewtowarzystwieLiwii.
LiwiusziTacytopisująkobiecośćwpodobnejkonwencji,posługującsięterminami
znanymitakżezpismjurystów—mowajesttuolevitas,infirmitas,imbecillitas,impa-
tientia,fragilitasczyimpotentia.Toostatniepojęciewartejestszczególnejuwagi,po-
nieważodnosisiędokobietwkraczającychdomęskiegoświatawładzy.Impotentia
występujewdwóchdopełniającychsięznaczeniach—wsensieogólnymokreślanie-
zdolnośćkobietdokontrolowaniaswoichpoczynań,awsensieszczegółowym—od-
nosisiędouleganiajednejkonkretnienamiętności—żądzywładzy.Wkonsekwencji
impotentiamuliebriswyjaśnia,dlaczegomężczyźnizmocyprawasprawująkontrolę
nadkobietami.
Kobietyzdomucesarskiegokonsekwentnieprzekraczałygranicekobiecegoświata
iuzurpowałysobiemęskąwładzę.Tacytpiętnujeichdziałaniazapomocąróżnych
zabiegówzaczerpniętychztradycjiretorycznej,ale,zdaniemFrancesciSantoroL)Hoir,
twórczowykorzystanych,cowskazuje,żetematbardzogointeresował24.Jednym
ztakichzabiegówjestodwrócenierólpoprzezprzypisaniekobietommęskichatrybu-
21L.FOUBERT:Literaryconstructionoffemaleidentities:theparallellivesofJulio-Claudianwomenin
Tacitus’Annals.W:StudiesinLatinLiteratureandRomanHistory.Ed.C.DEROUX.Bruxelles2010,
s.344—365,CollectionLatomus,t.323.
22TAC.:Ann.,3,33;3(przekł.S.Hammerazdrobnymizmianami).
23Ibidem,3,34;5.
24F.SANTOROL)HOIR:TacitusandWomen’sUsurpationofPower.nTheClassicalWorld”1994,88,
s.5—25;EADEM:TheRhetoricofGenderTerms:(Man’,(Woman’,andthePortrayalofCharacterinLatin
Prose.Leiden—London—NewYork1992,s.120—146.
