Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzenie
iXIXwiekupojęcieDnarodu”polskiegobyłozaledwieżyczeniowym
frazesem,faktyczniezaśspołeczeństwoskładałosięzgrupskrajnie
zróżnicowanychpodwzględemetnicznym,klasowym4ireligijnym.
Niemożnatakżeporównywaćzsobąposzczególnychzaborów,ponie-
ważwprzypadkuterytoriówpodległychAustriiczyPrusomPolaknie
musiałkonfrontowaćsięzcałkowicieodmiennącywilizacją,jakmiało
tomiejscewprzypadkuprawosławnej,skrajnieautokratycznejRosji5.
JakwskazywałDariuszSkórczewski,pruskapropagandaprzed-
stawiałazaanektowanąWielkopolskęjakorozumianypoSaidowsku
DOrient”–ziemię,którąnależywydźwignąćzupadkudziękiwiedzy
iplanowejmodernizacji6.TymsamymposłużyłasięstrategiąDwynaj-
dywania”EuropyWschodniej,którapowstaławOświeceniuzaspra-
wąJohannaGottliebaFichtego,JohannaGottfriedaHerdera,Woltera
iJeana-Jacques’aRousseau,oczympisałLarryWolff.Dyskurstenbył
otylenieprawdziwy,iżsiedemnastowiecznaiosiemnastowiecznaPolska
zewzględunahistoryczneorazkulturowezwiązkizEuropąnieprzypo-
minałaArabiiczyTurcji7.WstosunkujednakdoZachodusensustricto
(np.purytańskiejAngliiiHolandii),gdzierodziłasięgospodarkakapi-
talistycznaorazspołeczeństwomieszczańskie,byłaznacznieopóźniona
cywilizacyjnie.Zauważyłto,międzyinnymi,StanisławStaszic–twórca
słynnejfrazy:DPolskadopierowwiekupiętnastym,całaEuropajuż
wiekosiemnastykończy”8.Jejinstytucjebyłyzdecydowanieanachro-
niczne,niezgodnezdominującyminakontynenciemodelamirozwoju
4Głębokie,mentalneimajątkowerozwarstwienieistniałotakżewobrębiesamego
Dnaroduszlacheckiego”.Zob.J.Tazbir:KulturaszlacheckawPolsce.Rozkwit–upadek–
relikty.Warszawa1979,s.8.
5
J.Kieniewicz:Ekspansja,kolonializm,cywilizacja.Warszawa2008,s.254.Cyt.za:
H.Gosk:Opowieści„skolonizowanego/kolonizatora”ś,s.14.
6D.Skórczewski:Polskaskolonizowana,Polskazorientalizowana.Teoriapostkolo‑
nialnawobec„InnejEuropy”.DPorównania”2009,nr6,s.97.Por.też:DWopartym
naantytezieWschód–ZachódalgorytmiepoznawczympopulacjeEuropyŚrodkowo-
-Wschodniejbyły[ś]podrzędne,takwsensiegenetyczno-rasowym,jakikulturowym,
ekonomicznym,politycznymiumysłowym”.Ibidem,s.98.
7Takiewrażeniemógłodnieśćjedyniepobieżnyobserwator,dostrzegającyorien-
talneimpulsywmodzieiobyczajowościszlacheckiej.
8
S.Staszic:PrzestrogidlaPolski.W:Idem:Pismafilozoficzneispołeczne.Oprac.
iwstępempoprzedziłB.Suchodolski.Warszawa1954,s.303.
