Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Sprawiedliwośćokresutransformacji
37
wokresietransformacjiustrojowejdoprowadziłdoszerszejdebatynadsprawiedli-
wościąokresutransformacjiukierunkowanejnakwestięsposobuukaraniaspraw-
ców,atakże,cobyłorównieważne,zadośćuczynieniaofiarom.Bardzoistotnym
zagadnieniemstałasięrównieżreformainstytucjipaństwowych,wtymwymiaru
sprawiedliwościtak,abyskuteczniemogłygwarantowaćprawaobywatelskie.
Wskazującnapodstawoweelementyewolucjiwpostrzeganiuprawczłowieka,
mającewpływnasprawiedliwośćokresutransformacji,należałobyzwrócićuwagę
nakilka,poniżejomówionych,zagadnień.
Rozbudowairozszerzaniezasięguinstrumentówtraktatowych.Wostatnim
dwudziestoleciuXXwiekudomiędzynarodowegoiregionalnychsystemów
ochronyprawczłowiekawłączononowedokumentywzakresiem.in.przeciw-
działaniatorturom(Konwencjawsprawiezakazustosowaniatorturorazinnego
okrutnego,nieludzkiegolubponiżającegotraktowaniaalbokaraniaONZ,1984r.;
Europejskakonwencjawsprawiezakazustosowaniatorturoraznieludzkiego
lubponiżającegotraktowaniaalbokarania,1987r.;Międzyamerykańskakon-
wencjaozakazieikaraniustosowaniatortur,przyjętaw1985r.),ochronypraw
dziecka,zniesieniastosowaniakaryśmierci,przeciwdziałaniadyskryminacjikobiet
czyprzeciwdziałaniawymuszonymzaginięciomosób.Przemianydemokratyczne
przyniosłyznaczącywzrostliczbyratyfikacjidokumentów;byłotoszczególnie
widocznewprzypadkuinstrumentówregionalnych,takichjakEuropejskakonwen-
cjaoochronieprawczłowiekaipodstawowychwolności(którejratyfikacjabyła
warunkiemprzystąpieniadoRadyEuropy)lubMiędzyamerykańskakonwencja
ozakazieikaraniustosowaniatortur(większośćratyfikacjinastąpiłapo1990r.)
Rosnącarolaorganizacjipozarządowych(NGOs).Wzrostroliorganizacji
pozarządowychzajmującychsięochronąprawczłowiekamożnabadaćwtrzech
aspektach19.Popierwsze,nastąpiłwzrostpotencjałuiznaczeniadużychmiędzy-
narodowychorganizacjipozarządowych,takichjakHumanRightsWatchczy
AmnestyInternational.Podrugie,organizacjekrajowe,takiejakkomitetyhel-
sińskiewEuropieWschodniej,WikariatSolidarnościwChileczyargentyńska
organizacjanMatkizPlacuMajowego”stałysięważnymuczestnikiemdebat
oprawachczłowiekapoprzezrzecznictwo,dokumentacjęorazlobbingnarzecz
przestrzeganiatychprawiwyjaśnieniaprzypadkówichnaruszeń.Organizacje
krajowebardzoczęstouzyskiwaływsparciefinansoweiorganizacyjnezeźródeł
zewnętrznych,zarównopaństwowych,jakiprywatnych,dziękiktóremumogły
aktywnieoddziaływaćnatransformację.Trzecimważnymelementemwzrostu
potencjałuNGOsstałosiętworzenieprzeznieszerokichkoalicji,łączącychorga-
nizacjemiędzynarodowezmałymiorganizacjamikrajowymi.Owzrościeroli
19Zob.P.G.Lauren,TheEvolutionofInternationalHumanRights:VisionsSeen,University
ofPennsylvaniaPress,Philadelphia2003,s.277-279;J.Symonides,M.Symonides,Wkładorga-
nizacjipozarządowychwpromocjęiochronęprawczłowieka,nStosunkiMiędzynarodowe”2004,
nr1/2,s.9-24.
