Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Koncepcjansztukiprymitywnej”...
albojeszczelepiej,gdyopuszczamynaszecywilizowanekrajeipodróżujemy
doludów,którychsposóbżyciaprzypominawciążwarunki,wjakichżyli
nasiodlegliprzodkowie40.
Sposóbrozumieniapojęciacywilizacji(jakonajwyższegoetapuroz-
wojukultury)długopanowałtakżewnaucepolskiej,oczywiściedalekiej
jużwspółcześnieodprzywiązaniadotakichmetoddefiniowaniatychpojęć,
awręczzdradzającej
dalekoidącąawersjędotegorodzajuklasyfikowaniakultur,kojarzącmiędzyinny-
mipunktwidzeniaXIX-wiecznychantropologówzeświatopoglądemkolonialnym,
poszukującymusprawiedliwieniadlapolitycznejekspansjicywilizacjizachodniej41.
SocjologkulturyStefanCzarnowskipisałjednakjeszczew1938roku:
Jeśliwięczdarzysięnamużyćterminuncywilizacja”,toniewznaczeniudorobku
społecznegonkulturze”przeciwstawnego.Rozumiećprzezeńbędziemyjedyniepewien
stopieńkulturynajwyższy,zakładającywrozwojuogólnymludzkościprzebyciepo-
przedniestopniniższych–pierwotnościibarbarzyństwa42.
Przełożeniemnajęzyksztukiprzekonańpanującychwpolskiejnauce
wlatach30.XXwiekuniechstanąsięrównieżpierwszezdaniawstępu
doSztukiegzotycznejMichałaSobeskiego:
Wewszelkimrozwoju,przyrodniczymczyteżduchowymwystępująnaprzódformy
proste,adopieropóźniejzłożone.Stądteżwsztuceprymitywnejwszelkiegorodzaju,
tojestwpoczątkowychstadiachsztuki,zarównoformyjakotakie,jakiprawanimi
rządzące,wykazującharakterłatwiejrozpoznawalnyaniżeliformyiprawasztuki
wyższychszczeblikultury.To,coprymitywne,awięcnaturalne,źródłowe,początko-
we,jestponiekądwrodzoneludzkościijeszczeniezmienioneprzezpóźniejszestadia
rozwoju.Poznanieprawizasadsztukiprymitywnej,poznaniezaczątkówsztuki,jest
dlazrozumieniaewolucjiformpodstawoweiniesłychanieważne.(...)Najprostsze
formyuprogusztuki,powstałesamorodnie,formysztuki,którasięjeszczenie
zetknęłazżadnymiwpływami,nazywamyprymitywembezwzględnym,wod-
różnieniuodformprymitywu,którypowstajezezbarbaryzowania,tojest
zprzerobienianaswójsposóbformsztukiwyższej43.
40E.H.Gombrich,Osztuce,Poznań2008,s.39.
41E.Nowicka,Światczłowieka–światkultury,Warszawa2006,s.49.
42S.Czarnowski,Kultura,Warszawa2005,s.15.
43M.Sobeski,Sztukaegzotyczna,Warszawa1971,s.15.
