Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ImmanuelWallersteinijegoparadygmat
17
jąokoło150-300lat.Pofazieekspansji(systemuświatowego)następu-
jestagnacja.Wallersteinsprawdziłprzebiegiwpływcyklilogistycz-
nychod1450do1750roku.
Kryzyswgospodarce-światowejstanowitakisamproblemdlawszyst-
kichjejstref.Popytsłabnie,acozatymidzie-spadajązyski.Aby
utrzymaćtensampoziomzysków,należyalbozredukowaćkoszty
izwiększyćwydajność,albozwiększyćudziałwrynkuprzezjegomo-
nopolizację.Tylkoniektórymsiętoudaje.Wzwiązkuztymkryzysy
wgospodarcekapitalistycznejsązawszeokresamizwiększonejkoncen-
tracjikapitału.Podobniedziejesięwkapitalistycznejgospodarce-świa-
towej-zauważałWallerstein.
KryzyswdługimcyklulogistycznymprzypadłnaXVIIwiek.Ów-
czesnepaństwardzenia(ZjednoczoneProwincjeNiderlandów,Anglia,
iFrancja)starałysięzredukowaćkosztypoprzezwprowadzanienowych
technologiiwrolnictwieiprzemyśle.WzrostwydajnościwEuropieZa-
chodniejpowodowałpogłębianiesiękryzysuwEuropieWschodniej
iPołudniowej.Poprzezzdobywaniewiększegoudziałuwrynkuświato-
wympodstawowychproduktów(wtymproduktówrolnych)rdzeńkosz-
temperyferiidokonywałkoncentracjikapitału.
Innymśrodkiemkoncentracjikapitałuwpaństwachrdzeniabyłako-
lonizacja.Kryzyswkapitalistycznejgospodarce-światowejprowadził
państwardzeniadotworzenianowychobszarówprodukcjisurowcowej
znajdującychsiępodichbezpośredniąkontrolą.Państwardzeniawra-
machkoncentracjikapitałunietylkokonkurowałyzesobąoterytoria
kolonialne,lecztakżewalczyłymiędzysobąohegemonięwświato-
wymsystemiegospodarczym.
Jakperyferieradziłysobiezkryzysemświatowym?WedługWaller-
steinamogąonereagowaćjakkażdeprzedsiębiorstwo-poszukującniż-
szychkosztówiwiększegoudziałuwrynku.TakteżdziałosięwEuro-
pieWschodniej.Wielcyproducenciobniżalikosztykomasującposia-
dłościziemskieilikwidującdzierżawę.Ponieważregionalnerynkibyły
mniejdochodoweniżuprzedniorynkiświatowe,wielcywłaścicieleziem-
scywEuropieWschodniejwidzieliuzupełnienieswojegodochodu
wtworzeniulokalnejprodukcjiprzemysłowejnapotrzebyrynkuregio-
nalnego10.Wallersteinuważa,żeparadoksalnietazwiększonakoncen-
10W.L.Goldfrank,TheWorld-SystemofCapitalism.PastandPresent,BeverlyHills
1979,s.80.
