Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Umojenie
Mazurywydająsięobce.Drewniane
domynaKurpiachopiewająswymwyglą-
dembogactwookolicznychpuszczy,pu-
stakinaSuwalszczyźniesąrównietypowo
polskiejakchoćbyteLubelszczyźnie(50)*,
prostotapastelowychsześcianówMazow-
szaiGalicjiwdarłasięsilniewnarodowy
stylarchitektonicznyitrwawnimodpół-
wiecza,natomiastceglanedomyMazursą
jakbyzinnejopowieściinijakniepasują
doarchetyputradycyjnegopolskiegokraj-
obrazu.Jestwnichcośsurowego,wciąż
nieoswojonegoprzezichdzisiejszychloka-
torów.PrzekraczającdawnągranicęPrus
Wschodnichłatwozauważymy,żepustak
lubdrewnozostająnaglewyparteprzez
cegłę,chaosprzestrzennyprzezstarannie
rozplanowanyukładosadniczy.Towła-
śniedlategogranicaMazurjestnajlepiej
widocznaiprzyjmujewręcznamacalny
charakter.Bliskosiedemdekadoswajania,
umajaniaidestrukcjizastanegokrajobrazu4
niewystarczyło,abypozbyćsiępruskiego
sznytu(10),chociażintensywniesięsta-
rano(6).Wskalimiastwidaćtodobrze
wuzupełnianiutkankiurbanistycznejEłku,
GiżyckaczyNidzicy(13)-najpierwoplom-
byquasi-modernistyczne,apotempostmo-
dernistyczne.Wskaliwsiiposzczególnych
wniejdomostw„odmazurzanie”objęło
m.in.trzyrozpoznawalneprocesy:zanie-
dbanie,przekształcenielubprzetransfero-
wanie.Zaniedbywanodomostwa,bozbyt
łatwojeotrzymano,nieremontowano
*Numeracjaodnosisiędofotografii.
4TrabaR.,2012,Prusy–wzlotiupadek,
PomocnikHistorycznyPolityki,Warszawa.
ich,boprzezwieledekadobawianosię,że
„Niemcywrócą”.Zkoleiwzamurowanych
oknachidrzwiachodstronyulicywidocz-
nesąśmiałepróbyindywidualnegoprze-
kształcaniaarchitektury(9).Polskatradycja
preferujebowiemwchodzeniedodomu
odpodwórka,aoknamająwychodzićna
świat,aleniekonieczniewpuszczaćświat
dośrodka.Przetransferowanienatomiast
widocznejestszczególniesilnienadawnym
pograniczuiwynikłozpotraktowaniaPrus
jakołupuwojennego.Przezopuszczony
obszarnajpierwprzeszłaArmiaCzerwo-
na,potemzwiększąnieśmiałościąprzy-
szlimieszkańcyzzakordonu.Przechodzili
iwracalipracowicieprzenoszącgarnekpo
garnku,krzesłopokrześle,anakoniecce-
głępocegle.Przenoszenieobjęłoczasem
całewioski,którychelementyzdużymza-
angażowaniemzaadoptowalidawnisąsie-
dzipodrugiejstronygranicy.Procederbył
natyledługotrwałyiskuteczny,żewnie-
którychprzypadkachdoprowadziłdonie-
malcałkowitegozanikuwsi.Dobrymtutaj
przykłademsąMieruniszkikołoFilipowa
(4).Zdawnej,przygranicznejmiejscowo-
ści,któramiałaswojąpocztęiprzystanek
kolejowy,pozostałyruinykościoła,kilka
domówizarośniętefundamentywieluin-
nych5.OboktruchłaMieruniszekrozwijasię
Filipów,niemającyjużkonkurentawpo-
wojennejrzeczywistości(3).Mieszkańcy
przejęliwieśfizycznie,czynnikicentralne
doprowadziłyzkoleidoadministracyjnego
naruszeniadawnegokordonu.Mieruniszki
5WydraK.,2010,Colant,Tygodnik
Powszechny,nr2(3157).
