Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
Konspiracja„Zetu”wokresiezaborówiWielkiejWojny
Mimotowładzeniemieckichplacówekoświatowychipolicjawykryły
kilkakół.W1899r.zostałozdekonspirowanetajnekółkoliterackienWiec”,
ajegoczłonkówskazanonakilkagodzinaresztu.Jednakzazwyczajuczest-
nicymłodzieżowychkonspiracjiwzaborzepruskimkaranibylibardziej
surowo.Sankcjąnajczęściejbyłarelegacjazwilczymbiletem,pozbawie-
niewolności,zakaznacałeżyciepodjęciapracywsłużbiepaństwowej,
oświacieiduszpasterstwieorazodebranieprawadoskróconejsłużbywoj-
skowej.
W1900r.policjawykryłakoławChełmnie,BrodnicyiToruniu.Roz-
poczęłosiędochodzenie,zakończonetzw.procesemtoruńskim,który
zasięgiemśledztwailiczbąoskarżonychustępowałjedynieprocesowifilo-
matówwileńskichz1823r.Oskarżono56uczniówgimnazjumwChełmnie,
9uczniówgimnazjumwToruniu,19uczniówgimnazjumwBrodnicyoraz
6klerykówSeminariumDuchownegowPelplinie.Wtrakcieśledztwalistę
oskarżonychposzerzonoo22uczniówgimnazjówwBiałogardzie,Gnieźnie,
Krotoszynie,OstrowieWielkopolskim,Rogoźnie,ŚremieiPoznaniu.Osta-
teczniewakcieoskarżeniaznalazłysięnazwiska60podejrzanych.Spośród
oskarżonych15uwolnionozbrakudowodówwiny,10udzielononagany,
kilkunastuskazanonakaręwięzienia.Równocześniewiększośćsądzonych
jeszczeprzedrozprawąrelegowanozeszkół.
Represjonowaniuczniowiespotkalisięzszerokimpoparciemśrodowi-
skapolskiego.Wtrakcieśledztwazachowywalisięgodnieisolidarnie.Po
ogłoszeniuwyrokuobrońcyoskarżonychwnieśliapelacjędoNajwyższego
SąduwLipsku,lecz4kwietnia1902r.zostałaonaodrzucona.Oskarżonym
pozostałajeszczemożliwośćzwróceniasięzprośbąoułaskawieniedoce-
sarza.Zprawategonieskorzystali86.
KolejnąekspozyturąnZetu”nawyższychuczelniachiwszkołachstały
siętajneZjednoczeniaMłodzieżyPolskiej,występująceod1905-1908r.już
jawnie,jakoOrganizacjaMłodzieżyNarodowej(OMN),potoczniezwana
nMłodzieżąNarodową”.DojejnajwybitniejszychdziałaczynależeliZdzi-
sławLechnicki,GustawDreszeriWiesławCzermiński.WramachOMN
wykształciłysięnastępniedwiestruktury-OrganizacjaMłodzieżyNaro-
dowejSzkółWyższych(OMNSW)iOrganizacjaMłodzieżyNarodowejSzkół
Średnich(OMNSŚ).DziałaczenZetu”tworzyliwśródnoemenowców”swoistą
wewnętrznąkonspirację,stanowiącworganizacjiwłaściweśrodowisko
kierownicze,określającpriorytetyprogramoweikierunkidziałanianMło-
dzieżyNarodowej”-zgodniezustaleniami,którezapadaływnZecie”-oraz
forsującjenastępnienaforumOMN.
86K.Ślaski,Toruńskiprocesfilomatówpomorskichw1901roku,[w:]Filomacipomorscy.
KsięgapamiątkowaSesjiNaukowejorazZjazduFilomatówwWejherowiewdniu20maja1972
roku,oprac.J.Szews,Gdańsk1975,s.6-12.
