Konstytucjonalizm

Andrzej Bryk

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-233-3524-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania:

2013

Liczba stron:

693

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Bryk, Andrzej. Konstytucjonalizm. Red. . Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013, 693 s. ISBN 978-83-233-3524-5

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Bryk, A.

T1 Konstytucjonalizm

PB Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

PP Kraków

YR 2013

SN 978-83-233-3524-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 148345, author = "Bryk, Andrzej", editor = "", title = "Konstytucjonalizm", publisher = "Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego", year = "2013", address = "Kraków", isbn = "978-83-233-3524-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Bryk, Andrzej

ED -

TI - Konstytucjonalizm

PB - Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

CY - Kraków

PY - 2013

SN - 978-83-233-3524-5

ER -

Netografia (standard APA):

Bryk, Andrzej. Konstytucjonalizm [baza danych online] Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013 [dostęp: 22 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/konstytucjonalizm-andrzej-bryk-148345.

historia prawa, rządy prawa, konstytucjonalizm, prawo wyższe, zachodnia tradycja ustrojowa

Konstytucjonalizm. Od starożytnego Izraela do liberalnego konstytucjonalizmu amerykańskiego to oryginalne studium wybranych problemów zachodniej tradycji ustrojowej - od starożytności, poprzez średniowiecze i renesans, po wiek XVIII, ze szczególny...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-233-3524-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania:

2013

Liczba stron:

693

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

1. Wprowadzenie14
1.1. Prawo wyższe, konstytucjonalizm, rządy prawa14
1.2. Początki zachodniej tradycji rządów prawa wyższego34
2. Konstytucjonalizm starożytnego Izraela38
2.1. Yahveh Izraela, koniec fatalizmu historycznego i zakaz idolatrii władzy politycznej38
2.1.1. Nadanie Prawa i Przymierze z Bogiem Będącym38
2.1.2. Starożytne kontrakty a Prawo Mojżeszowe40
2.2. Biblia a realia monarchii Izraela43
2.2.1. Prawo Yahveh a problem praktyki ustrojowej43
2.2.2. Sankcja religijna a państwo Izraelitów45
2.2.3. Lud Prawa i Świątyni46
2.3. Prorocy, wyzwania idolatrii a legitymowana wspólnota Izraela52
2.4. Koniec amoralnej tyranii kosmosu i amoralnej tyranii politycznej56
2.4.1. Religia Izraela a podmiotowość polityczna ludu56
2.4.2. Krach struktur doczesnych Izraela i uratowanie depozytu Prawa i Objawienia61
2.5. Stworzenie, normatywna pustka natury a zniszczenie idolatrii władzy politycznej68
3. Konstytucjonalizm starożytnej Grecji76
3.1. Grecka paideia a świat polityczny jako świat wspólnoty moralnej76
3.2. Grecki Nomos – jego cechy i przemiany79
3.3. Antygona, nomoi a grecka koncepcja kosmologiczna84
3.4. Odrzucenie prawomocności natury a uniwersalistyczny porządek moralny91
3.5. Ustrój polityczny, prawo wyższe i jego antydespotyczna rola94
3.5.1. Reformy Solona, eunomia i wprowadzenie formalnej równości w prawie94
3.5.2. Izonomia jako gwarancja równowagi prawnej i politycznej101
3.5.3. Demokracja a cnota obywatelska105
3.6. Instytucjonalne zabezpieczenia demokracji jako wspólnoty politycznej110
3.6.1. Trybunał Ludowy i specyfika sporów sądowych elit ateńskich110
3.6.2. Nomos a psephisma113
3.6.3. Graphe paranomon115
3.7. Demokracja ateńska i „dobry” ustrój polis – Arystoteles119
3.8. Zmierzch myśli greckiej, hellenizm i konsekwencje ustrojowe myśli po-arystotelesowskiej134
3.9. Znaczenie konstytucjonalizmu starożytnej Grecji138
4. Konstytucjonalizm starożytnego Rzymu142
4.1. Państwo rzymskie i jego wkład w myśl nad prawem wyższym142
4.2. Od prawa religijnego lex do ius i lex143
4.3. Cyceron o prawie naturalnym i prawie państwa148
4.4. Ius civile, ius gentium a poszukiwanie rozumu uniwersalnego155
4.5. Procedury kontroli treści prawa w dobie Republiki Rzymskiej158
4.6. Dominat, Kodeks Justyniana a kwestia związania imperatora prawem161
4.7. Specyfika reskryptów cesarskich jako prawa wiążącego najwyższego prawodawcę163
5. Konstytucjonalizm średniowiecza – christianitas166
5.1. Chrześcijańska paideia166
5.2. Zwyczaj jako zastane prawo wyższe170
5.3. Chrześcijański Logos-Chrystus, sumienie ludzkie a wtórny charakter władzy politycznej172
5.4. Państwo Boże św. Augustyna, sacrum i profanum a dychotomia między religią a polityką177
5.5. Charakter prawa naturalnego średniowiecza201
5.6. Średniowieczna władza monarsza i jej ograniczenia, powstanie „uczonej konstytucji” ius commune204
5.7. Prawo naturalne a granice legitymowanej władzy216
5.8. Święty Tomasz z Akwinu226
5.9. „Sieciowość” christianitas a strukturalne ograniczenia władzy politycznej233
5.9.1. Idea frankońskiej monarchii chrześcijańskiej, jej obalenie w okresie sporu o inwestyturę a rządy prawa konkordatu wormackiego233
5.9.2. Metoda scholastyczna241
5.9.3. Istota władzy feudalnej a prawa jednostki244
6. Konstytucjonalizm common law254
6.1. Prawa średniowiecznej Anglii, ich specyfika i rola sądów common law254
6.2. Lex terrae a problem legitymacji władzy królewskiej po 1066 r.255
6.3. Jurysdykcja królewska i system rytów (writs)256
6.4. Sądy monarsze – common law jako źródło prawa Anglii257
6.5. Lex terrae jako ograniczenie władzy królewskiej259
6.6. Inns of Court jako zaczątek artificial reason264
6.7. Jurysdykcje konkurencyjne dla sądów common law: sądy koncyliarne i sądy equity265
6.8. Prawodawstwo Parlamentu a suwerenny „rozum prawniczy” common law266
6.8.1. Statuty i uznaniowa metoda wykładni267
6.8.2. Interpretacja słusznościowa269
6.8.3. Orzekanie contra legem i desuetudo ustaw271
6.8.4. Doktryna niezależności sądów królewskich a władza monarchy271
6.8.5. „Rozum” w orzeczeniach sądów monarszych273
6.8.6. Proces Thomasa More’a a obrona „sieciowego” charakteru władzy277
6.8.7. „Rozum” u Fortescue, Saint Germaina i Plowdena280
7. Konstytucjonalizm nowożytny – pierwszy etap rozwoju – Anglia284
7.1. Nowożytna polityka, doktryna suwerenności monistycznej a ustrój zrównoważony284
7.1.1. Jean Bodin a kontynuacja tradycji średniowiecznej284
7.1.2. Zmiana paradygmatu i intelektualne zerwanie z dziedzictwem christianitas288
7.1.3. Machiavelli i Kartezjusz291
7.1.4. Człowiek i państwo bez Boga i chrześcijaństwa według Tomasza Hobbesa295
7.1.5. John Locke i próba zbudowania via media liberalizmu298
7.1.6. Totalitarna destrukcja i utopia „stanu natury” Rousseau300
7.2. Suwerenność, zrównoważona konstytucja i sądy królewskie307
7.2.1. „Starożytna konstytucja” Anglii i jej ewolucja307
7.2.2. Narodziny nowoczesnej suwerenności a słabość koncepcji ustroju zrównoważonego w czasach Tudorów i Stuartów309
7.2.3. Poszukiwanie nowych rozwiązań ustrojowych315
7.2.4. Suwerenność a sądy common law w ramach ustroju zrównoważonego318
7.3. Suwerenność woli politycznej czy suwerenność prawa? – parlament, monarcha i sądy królewskie w Anglii przed rewolucją 1640–1660327
7.3.1. Parlament jako źródło niepodzielnej suwerenności327
7.3.2. Spory króla z sądami Common law w kontekście balanced constitution332
7.3.3. Poglądy Edwarda Coke’a na rolę judykatury a źródła nowoczesnego Konstytucjonalizmu338
7.4. „Rozum prawniczy” common law i „Starożytna Konstytucja” Anglii jako formy prawa wyższego342
7.4. Rozum prawniczy – artificial reason i dorobek Edwarda Coke’a342
7.5. Coke a konstytucjonalizacja common law348
7.6. Wiara w pradawność common law i szczególną pozycję sędziów monarszych jako gwarantów ustroju Anglii i praw Anglików351
7.5. Konstytucyjne znaczenie precedensu w sprawie dr. Bonhama355
7.5.1. Rozumowanie i argumentacja Coke’a w sprawie Bonhama355
7.5.2. Tradycja i nowoczesność w rozumowaniu Coke’a361
7.5.3. Ewolucja poglądów Coke’a odnośnie do Parlamentu i roli sądów królewskich367
7.5.4. Poglądy sądów królewskich wobec roszczeń o suwerenność370
7.5.5. Wkład Coke’a w naukę i praktykę konstytucjonalizmu372
7.6. Wpływ sprawy doktora Bonhama na angielskie orzecznictwo i poglądy prawne XVII–XVIII w378
7.6.1. Kontynuacja i porzucenie ratio decidendi sprawy Bonhama w Anglii XVII wieku378
7.6.2. Odpowiedzialność Parlamentu w świetle myśli prawno-politycznej epoki rewolucji angielskich386
7.6.3. Teorie odpowiedzialności Parlamentu388
7.6.4. Myśl Matthew Hale’a i jego polemika z Hobbesem392
7.6.5. John Locke i odpowiedzialność Parlamentu395
7.6.6. Problem supremacji i odpowiedzialności Parlamentu w XVIII-wiecznej Anglii397
7.6.7. William Blackstone a suwerenna władza parlamentu angielskiego399
7.6.8. Wigowie, despotia większości parlamentarnej a prawa mniejszości406
8. Konstytucjonalizm nowożytny – drugi etap rozwoju – Kolonie amerykańskie410
8.1. Amerykańska droga do nowoczesnego konstytucjonalizmu – geneza sądownictwa konstytucyjnego w koloniach za Atlantykiem410
8.2. Tajna Rada jako organ kontroli prawodawstwa i orzecznictwa kolonii411
8.3. Precedensowe orzeczenia sądów kolonialnych i ich konsekwencje414
8.4. Kontrowersje wokół prawa kolonialnego i jego kontroli416
8.5. Sądowa kontrola konstytucyjna prawodawstwa kolonialnego419
8.6. Nieformalna kontrola prawa przez opinię publiczną423
8.7. Konstytucyjne znaczenie kolonialnych ław przysięgłych425
8.8. Specyficzny charakter ław przysięgłych w Ameryce428
8.9. Amerykańscy prawnicy, sądy, czas supremacji władzy ustawodawczej433
8.10. Spory co do kontroli prawa przez sądy i opinia Jamesa Otisa Jr.434
8.11. Inne sprawy dotyczące judicial review sprzed 1776 r. i bezpośredni intelektualny impuls tej instytucji441
9. Konstytucjonalizm nowożytny – trzeci etap rozwoju: Stany Zjednoczone448
9.1. Deklaracja niepodległości – prawa naturalne, religia i kultura jako klucze interpretacyjne amerykańskiego porządku konstytucyjnego448
9.1.1. Deklaracja niepodległości, kultura common law, bill of equity448
9.1.2. Oświecenie amerykańskie, Deklaracja niepodległości a świadomość religijna459
9.2. Konstytucjonalizm a dyktatura większości ustawodawczej – lata 1776–1787475
9.2.1. Zgoda powszechna, świadomość rozproszonej suwerenności a konstytucja spisana – ograniczenie władzy ustawodawczej476
9.2.2. Alternatywny wobec judicial review organ kontroli – Rada Cenzorów485
9.2.3. Praktyczna ocena Rady Cenzorów487
9.2.4. Incydentalne zastosowanie judicial review w stanach do momentu uchwalenia konstytucji federalnej488
9.2.5. Próby teoretycznego uzasadnienia sądowej kontroli konstytucyjności prawa490
9.3. Konwencja filadelfijska, konstytucja z 1787 r. i poszukiwanie sądownie chronionego prawa podstawowego502
9.3.1. Koncepcja Rady Zmian jako izby rozwagi czy organu kontroli?503
9.3.2. Powody odrzucenia projektów powołania Rady Zmian508
9.3.3. Konstytucja z 1787 r. a sądowa kontrola konstytucyjności510
9.3.4. Antyfederaliści i ich obawy przed nową władzą arbitralną, zalążki judicial activism523
9.3.5. Alexander Hamilton i konstytucja 1787 jako fundament budowy federalnego imperium indywidualnych interesów528
9.3.6. Poglądy „Brutusa” na naturę proponowanej konstytucji: rozważania o naturze umowy społecznej, koncepcji reprezentacji oraz teorii konsolidacji531
9.3.7. Problem reprezentacji i konsolidacji537
9.4. Geneza i rola federalnej Karty Praw540
9.4.1. Kontekst dziejowy i intelektualny540
9.4.2. Zarzuty antyfederalistów i gwarancyjny charakter Karty Praw543
9.4.3. Karta Praw jako instrument ochrony przed ustrojem arbitralnym546
9.5. IX poprawka: prawa „niewymienione” a prawa naturalne i prawo pozytywne Konstytucji552
9.5.1. Złamanie jednolitości aktu konstytucyjnego jako prawa pozytywnego552
9.5.2. Common law i purytanizm jako źródła konstytucjonalizmu amerykańskiego556
9.5.3. Prawa naturalne jako źródło amerykańskiej religii obywatelskiej560
9.5.4. IX poprawka a władza sądownicza562
9.5.5. Czym jest konstytucja i kto jest uprawniony do jej interpretacji?567
9.5.6. Treść praw „niewyliczonych” z IX poprawki568
9.5.7. Liberalizm i ochronna aktywność władzy państwowej w świetle Konstytucji572
9.6. Konstytucjonalizm amerykański, zasada rządów prawa wyższego i sądowa kontrola konstytucyjności prawa578
9.6.1. Konstytucja jako trwały mechanizm ochronny578
9.6.2. Sąd jako arbiter i uzupełnienie prawa pozytywnego Konstytucji, internalizacja prawa konstytucyjnego w społeczeństwie amerykańskim580
10. Konstytucjonalizm, nowoczesna koncepcja praw podmiotowych a drugi etap nowoczesności – epilog592
10.1. Pozytywna forma i filozoficzna treść praw podmiotowych – Immanuel Kant i nowa metafizyka592
10.2. Liberalne prawa naturalne i autokreacja „ja”602
10.3. Konstytucjonalizm liberalny i jego zasadnicza odmienność od konstytucjonalizmu chrześcijaństwa610
10.4. Błędne orędzie liberalnego „wyzwolenia”618
10.5. Odrzucenie obiektywnej moralności i jej liberalne surogaty630
Bibliografia654

sensiemonoteizmŻydówbyłnadrzędnywobecrzeczywistościpolitycznej.Objawienie

iPrzymierzeniemogłybyćuznanezasferęrytuału-ornamentuwładzypublicznej

przezniąkontrolowanego111.

RozdźwiękmiędzypraktykąwładzykrólówIzraela,zarejestrowanąwBiblii,apra-

wemwyższympochodzącymzObjawienia,żądającegoodwładcyinstytucjonalnego

iosobistegopodporządkowania,byłoczywisty,bowiemczłowiekjestnaznaczonynie-

usuwalnąalienacją,zaśpolitykajestprzestrzeniąikonieczności,inamiętnościkształto-

waniarzeczywistościzperspektywywszechmocy.

Tendylematpozostajenierozstrzygniony,aleuczynieniegokwestiąmoralnąbra-

łosięzgeniuszuIzraela.Dylematzłagodniał,gdyIzraelstałsięmarginalnąprowincją

imperiumAchemenidów,gdyżwtedywymogipolityki,obrony,kompromisówpolitycz-

nychprzestałymiećznaczenieinaródżydowskimógłsięskupićnaPrawiewswoimży-

ciucodziennym,tymbardziejżestałosięononamocyedyktuperskiegoobowiązującym

prawemIzraela.Żydzimielibyćodtądkierowaniprzezprzywódcówreligijnych,aich

wspólnotowośćstałasięrodzajemteokracji,comiałosięjeszczewielerazywdziejach

żydowskichpowtarzać.PaństwoprzestałoistniećalePrawouratowałoocaliłowspól-

notę.Świątyniazajęłamiejscepaństwa,aIzraeliciponieślijąwświat,tracącprymat

wgłoszeniuPrawanarzeczchrześcijaństwa112.

StądTanakhtoniehistoryczneksięgiwtradycyjnymtegosłowaznaczeniu,jednak

jesttoźródłohistorycznychinformacjiwyselekcjonowanychwokreślonysposób,aby

zilustrowaćiodzwierciedlaćjednocześnieortodoksjęKsięgiPowtórzonegoPrawa.Stąd

historyczneksięgiBibliipoddająwładzęprawuwyższemu,

oceniająpanowaniekrólaniepoprzezmilitarnesukcesy,bogactwo,czypomyślność,leczjedno

niepodważalnekryterium:jegowiernośćPrawuBoga.JakpotężnybyłhistorycznyAhab,wiadomo

jedyniezarcheologii:BibliajestprawiewyłączniezainteresowanajegorywalizacjązEliaszemito-

lerancjąidolatrii.WiernośćBoguoznaczaławszczególnościdwierzeczy:żejedyniePanmusibyć

wielbionyiwkonsekwencjiwszystkiedziałaniamającecharakteridolatriimusząbyćwykorzenio-

ne;orazżeinołtarzenawzgórzach”mająbyćzburzone,awielbienieBogapraktykowanejedynie

wJerozolimie.TodlategotakniewielejestpowiedzianeowydarzeniachwkrólestwieIzraela.Ich

królowiesątylkoregularniepotępiani[zaidolatrię].łTeologicznysylogizmjestskompletowany

przezpodkreślenie,żewierniPanuciesząsiępomyślnością,aniewiernisąpotępieni.Historyczna

narracjajestselekcjonowanawłaśniepodtymkątem.Stądcalemonarchicznedoświadczeniesta-

rożytnegoIzraelajestprzedstawionejakopanowaniedobrychizłychkrólów.Dobrzykrólowiesą

nagradzani.Źli,stawiającysięponadPrawemnatomiastkarani113.

111

NatennierozerwalnycharakterdialektykimonoteizmuiznaczeniaObjawieniaiPrzymierzajako

czynnikówprzekształcającychhistorięIzraela,awkonsekwencjiświatazwracauwagęKaufmannw:The

ReligionofIsraelł

112

AlfredDöblinnapoczątkuXXw.uchwyciłtenfenomenPrzymierzabezpaństwaijegointensywno-

ści,twierdząc,żePrzymierzenspajaniecienkąwarstwęnarodu,leczmasy(ł).PodtymwzględemŻydzi

byliwlepszejodinnychsytuacji,niemusielizawracaćsobiegłowyustrojempaństwa,rewolucjami,wojnami,

korektamigranic,królami,parlamentami.OdtychtroskprzeddwomatysiącamilatuwolniliichRzymianie.

IŻydziwłaściwiewcalesięnatonieskarżyli(ł).Imzawszechodziłooświątynię.(ł)Pocichuwniknęła

wnichrezygnacjazwłasnegokrajuipaństwowości.Zatoonisamistalisięnarodem-świątynią,narodem,

którynosiwsobieświątynię,dodając,żekiedynastąpitragediaspełnienia(ł),świątynia,którąodnajdą,nie

będzietaświątynią(ł).Przetrwaćmożnatylkowtym,coduchowe,dlategoteżtrzebanatymcoduchowe

poprzestać(ł).Rzeczywistośćniebiańskaniespełnisięwpolitycznej-politykastwarzatylkopolitykę”(A.

Doblin,PodróżpoPolsce,tłum.A.Wołkowicz,WydawnictwoLiterackie,Kraków2000,s.313).

113

S.E.Finer,TheHistoryofGovernment…vol.1,s.270-271.

Brak wyników

Konstytucjonalizm

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra