Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wypaleniezawodowe-natura,manifestacje,konsekwencje
Zgodnieztymzałożeniemwypaleniezawodoweprzebiegaczteroetapowo:
entuzjazm,stagnacja,frustracja,apatia-izolacja.
Niewątpliwieograniczeniemmodelukonsekwencjinarastającegorozcza-
rowaniajestupatrywaniegenezyzjawiskawypaleniajedyniewczynnikach
organizacyjnych,zpominięciemczynnikówpodmiotowych.
Wtymsamymczasie,gdyFreudenbergeriMaslachtworzyliswojekon-
cepcjewypalenia,CaryChernissnapierwszyplanprzyrozpatrywaniutego
zjawiskawysunąłkompetencjejednostki.Autordefiniujewypaleniejako
wielofazowyproces,rozpoczynającysięodpoczuciarozczarowaniaiutraty
oczekiwańzwiązanychzpracązawodową(Cherniss,1980a).Wedługniego
(1980b)wypaleniejestskutkiemzbytniskichkompetencjiwzakresiepo-
czuciawłasnejskutecznościlubpoczuciajednostki,żejejwkładwpracęjest
bezznaczenia,alboosobistegopoczucianiewykorzystanychkompetencji.
Tezałożeniasązbliżonedokoncepcjiwłasnejskuteczności(self-efficacy)
AlbertaBandury,którydefiniujeosobistąskutecznośćjako„przekonanie
człowiekaomożliwościkontrolowaniazdarzeń,któredotycząjegożycia
imożliwościskutecznegooddziaływanianasytuacjeżyciowe”(Bandura,
1989,s.1175).
Wtejkoncepcjiwypaleniazawodowegogłównąrolęwwystąpieniuwy-
paleniazawodowegoprzypisujesiępoczuciuwłasnejskuteczności,minima-
lizująctymsamymwpływczynnikówśrodowiskowych.
HelenaSękdefiniujezjawiskowypaleniajakoefektodczuwanianietyle
przewlekłegostresu,ilestresuniezmodyfikowanegowłasnąaktywnością
zaradczą.Owadziałalnośćzaradczaiodpornośćnawypaleniewarunkowa-
najestprzezmikro-(cechypodmiotu)imakrospołeczne(tkwiącewśrodo-
wisku)czynniki.Każdyznichmożealbousposabiać,albouodparniaćna
wypaleniezawodowe(Sęk,2009a).Społeczno-poznawczymodelwypale-
niazawodowego,któryproponujeHelenaSęk,opartyjestzjednejstrony
nakoncepcjiMaslach,zdrugiejzaśnazjawiskustresuzawodowegooraz
znaczeniu,jakiedlawypaleniamasposóbpostrzeganiasytuacjiiwłasnych
kompetencji.ZaMaslachbadaczkaprzyjmujewyczerpaniepsychofizycz-
ne,depersonalizacjęorazobniżeniezaangażowaniaisatysfakcjizawodowej
jakoskładowychsyndromu.Wtymmodelunaskutekokreślonychwarun-
kówiwymagańzawodowychzaczynająnajednostkęoddziaływaćstreso-
ry,którewpierwotnejocenieodbieraalbojakozagrożenia,albowyzwanie.
Wjakichkategoriachjednostkaodbierasytuację-czyjakowyzwanie,czy
zagrożenie-uzależnionejestodposiadanychzasobówiwcześniejszychdo-
świadczeń.Uprzednieniepowodzeniawzmaganiusięiniskasamoskutecz-
nośćminimalizujeodbiórjakowyzwanie,odwrotnie-wysokasamoskutecz-
nośćmaksymalizujetakiodbiór.Ocenawtórnazkoleidotyczyposiadanych
umiejętności,kompetencjizaradczych,czylimożliwościpodjęciadziałania
ukierunkowanegonausunięcieźródełstresulubzłagodzeniejegoskutków.
16
