Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
WSTĘP
wytworzyłysięróżnetypyKościołówluterańskich:państwowe(np.Skandynawia),
ludowe(np.Niemcy),wolne(np.USA)imniejszościowe(np.Polska).Największe
inajtrwalszewspólnotypolskojęzycznepowstaływXVIw.,awkolejnych
stuleciachnaŚląskuCieszyńskimiwpołudniowejczęścidawnychPrusKsiążę-
cych,czyliwpóźniejszychPrusachWschodnich.Tuteżw1817r.wwyniku
reformyFryderykaWilhelmaIIIpowstałKościółewangelicko-unijny,którypo-
chodzizpołączeniaKościołaluterańskiegoikalwińskiego.Kościółtenprzetrwał
wbyłychPrusachWschodnichdo1945r.
2
ZakończenieIIwojnyświatowejzmieniłoobliczenarodowościowe,wyznanio-
we,społeczneipolitycznepołudniowejczęścidawnychPrusWschodnich,która
wwynikupostanowieńmiędzynarodowychzostałaprzyłączonadoPolski.Część
natomiastpółnocnazostałaprzyłączonadoówczesnegoZwiązkuRadzieckiego.
ZarównoludnośćWarmii,jakiMazur,znalazłasięwgranicachPolski.Warmię
zamieszkiwałaludnośćrzymskokatolicka,natomiastMazurywznacznejwiększo-
ściewangelicy.WwynikuIIwojnyświatowejdotychczasowaludnośćopuszczała
swąmałąojczyznę,emigrującdoNiemiecZachodnich.Wyjeżdżalizarówno
Warmiacy,jakiMazurzy,awięckatolicyiewangelicy.Wzamiannaopustoszałe
terenyprzybywalinowiosadnicyzróżnychstronPolski.Przybywałaludność
zokolicSuwalszczyzny,Kolna,Łomży,Ostrołęki,Kadzidła,Myszyńca,Chorzel,
Przasnysza,Ciechanowa,Działdowa,Lubawy,Grudziądzaiwieluinnychmiej-
scowości.ZasiedlilitęziemiętakżeosadnicyzWileńszczyzny,Lubelskiego,
zcentralnejPolski,anawetzBieszczad.Nowiprzybyszewwiększościbyli
wyznaniarzymskokatolickiego,niebrakowałojednakwyznawcówinnychtradycji
wyznaniowych,choćstanowiłyoneznacznąmniejszość.Wśródtejmniejszości
znajdowalisięwyznawcyprawosławia,Kościołagrekockatolickiego,metodystycz-
nego,ewangelicko-augsburskiegoiinnychpomniejszychwyznań.Dlategozamia-
remautoratejpracybyłoukazanietrudnychdziejówwyznawcówKościoła
ewangelicko-augsburskiegonaWarmiiiMazurachpozakończeniuIIwojny
światowej,czylinaszychwspółbracichrześcijan,którzydzieliliwrazzludnością
rzymskokatolickątrudnepowojennedzieje.Ludnośćewangelickamusiałabowiem
walczyćowłasneświątynie,oduszpasterzy,którzymoglibysprawowaćnadnimi
opiekęreligijną;walczyćtakżeozgodęnasprawowanienabożeństwwewłasnych
domach,onaukęreligii,oużywaniezrozumiałegojęzykawliturgii,awięcojęzyk
niemiecki,aprzedewszystkimowłasnągodnośćitożsamośćdzieckaBożego.Był
toczasbardzobolesny,poprzedzonyrównietragicznymilatamiwojnyiokupacji
niemieckiej,podczasktórejhitlerowcywymordowalim.in.całąrodzinęBurschów,
krewnychEdmundaBurschego,profesorateologiiewangelickiejUniwersytetu
Warszawskiego,iks.JuliuszaBurschego,naczelnegobiskupaKościołaewangelic-
ko-augsburskiegowPolsce,niestrudzonegoobrońcypolskościŚląskaiMazur.
Kościółewangelicko-augsburskiwPolscebyłtymKościołem,któryszczególnie
2
K.Karski,KościółEwangelicko-AugsburskiwRP,w:EkumenicznyleksykonKościołów
iWspólnotreligijnych,pod.red.W.Nowaka,Olsztyn1999,s.65.
