Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Rozdział2•Wielecudówkosmosu
Słonecznym,którychobserwacjemówiąnamwszystkooupływającymczasie.
Kluczemjestruch.Ruchmateriiipostrzeganieczasupoprzezruchdoprowadzi
wkońcu,zgodniezogólnąteoriąwzględności,dopunktu,wktórymWszech-
światsięzapadnie.Całamateriaskurczysięwtedyponowniedomaleńkiejkropki,
cospowodujezatrzymanieczasu.
Niektóreznajważniejszychpytańpozostającychbezodpowiedzisązwiąza-
nezczasem.Jakpłynieczasiczypłynieontylkowjednymkierunku?Czyczas
jestuniwersalnąstałą?Chociażpomiarczasuzmieniałsięwhistoriiwrazzwpro-
wadzaniemnowychtechnologiioraznowychjednostekimiar,tosamczaspo-
zostałwzględnąstałą.
Fizycydefiniujączasjakonastępstwozdarzeńodprzeszłościdoteraźniej-
szościidoprzyszłości.Jeślijakiśsystemjestniezmienny,tojestbezczasowy.
Czasjestczymś,czegoniemożemyanizobaczyć,anidotknąć,alepoprzezruch
możemyzmierzyćjegoupływ.Równaniaodnoszącesiędoczasudziałajątaksamo
dobrze,niezależnieodtego,czyczasbiegniedoprzoduwprzyszłość(czasdo-
datni),czyteżdziaławsteczwprzeszłość(czasujemny),conależywziąćpod
uwagę,gdykwestionujesiędanezałożenie,żeczasporuszasiędoprzoduitylko
doprzoduwstałym,jednokierunkowymprzepływie.Tendodatnikierunekzna-
nyjestjakoUstrzałkaczasu”,któryokreśla,żeczasniemożesięwogólecofać
iżeniemożliwejest,abyWszechświatpowróciłdojakiegokolwiekpunktunaswo-
jejosiczasumiędzyteraźniejszościąaswojądługąhistorią,rozciągającąsięaż
dotejpoczątkowejpierwszejkropki.
ZeszczególnejiogólnejteoriiEinsteinawiemy,żeczasjestwzględny,za-
leżnyodukładuodniesieniaobserwatora.Różnepunktywidzeniaczasumogąpo-
wodowaćdylatacjęczasu.Dylatacjaczasutozjawiskopolegającenatym,żeczas
międzyzdarzeniamiwydłużasię,imbardziejzbliżamysiędoprędkościświatła.
Poruszającysięzegarbiegniewolniejniżzegarnieruchomy,przyczymefektten
stajesięcorazwyraźniejszy,gdyporuszającysięzegarzbliżasiędoprędkości
światła.ZegarynaorbicierejestrujączaswolniejniżtenaZiemi.
Wyobraźsobiezwykłybudzikzewskazówką,poruszającysięzprędkością
relatywistyczną(porównywalnązprędkościąświatła)poorbicieokołoziemskiej.
ObserwatornaZiemijestwstaniezobaczyćtarczętegozegara,ajednocześnie
jestwstanieodnotowaćgodzinęnainnym,posiadanymprzezsiebiebudziku.
Gdyzegarporuszasiępoorbicie,obserwatornaZiemijestświadkiemdośćdziwacz-
negozdarzenia.Obserwatorten,znajdującysię-wprzeciwieństwiedoporusza-
jącegosięzegara-winercjalnymukładzieodniesienia,widzi,jakporuszającysię
zegarzwalnia,stopniowoUtracącczas”względemnaziemnegozegaraobserwa-
tora.Obserwatorotrzymujedwaróżneczasy:czaszegaranaorbicieiczaszegara
naZiemi.Któryczasjestwięcprawidłowy?Skorozegarnaorbiciezaobserwował
spowolnienieczasu,tozpewnościązegarnaziemnymusimierzyćprawidłowy
