Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
RozdziałI
wpowiatachimiastachkilkunastoosobowerady,składającesięzprzedstawi-
cielimiejscowejludności.Komisarzokręgowybyłbezpośrednimzarządcąte-
renówmupodległych,naktórychtoczyłysiędziałaniawojennealboktóresta-
nowiłyzapleczedlafrontu.Dopodstawowychzadańkomisarzaokręgowego
należały:koordynacjadziałańmiędzydowódcamiarmiianowopowstałymi
strukturamiadministracyjnymi;inspekcjapodległychmupowiatów;wydawa-
nierozporządzeń,wimieniuswoimlubzrozkazudowódcyarmii,mającychna
celuutrzymanieporządkulubzorganizowanieaprowizacji12.
Wartozaznaczyć,żejakojedenzpowodówpowołaniaadministracjinazie-
miachkresowychNaczelneDowództwoWojskaPolskiegowymieniało,obok
stworzeniazapleczainwentarzowegoizapewnieniaporządkunatyłachwoj-
ska,zdobycieprzychylnościmiejscowejludności.Rzeczywistośćjednak,jakto
częstobywa,wyglądałazgołainaczej.Zpowodubrakuszczegółowychrozstrzy-
gnięćnaturykompetencyjnejstosunekdowódcówposzczególnychoddziałów
wojskowychdokształtującejsięadministracjicywilnejniebyłdokońcajedno-
znaczny.Konsekwencjątakiegostanurzeczybyły,wbrewobowiązującymofi-
cjalniedyrektywomnakazującymścisłąwspółpracę,absolutnieautonomiczne
działaniawojskowych,acozatymidzie–absolutnerozgoryczeniemieszkań-
cówKresów,którymZarządówkojarzyłsięwyłącznieznowymikontrybucja-
mi.Rekwizycjibowiemżołnierzedokonywalisami,bezporozumieniazadmi-
nistracjącywilną,niezważającnafaktycznemożliwościekonomicznemiejsco-
wejludności13.
Wiosną1919roku,pouwolnieniutychziemspodokupacjiRosjiRadziec-
kiej,przezNaczelnikaPaństwaJózefaPiłsudskiegopowołanyzostałZarządCy-
wilnyZiemWschodnich(ZCZW)zJerzymOsmołowskimnaczele14.Rozpoczął
siękolejnyetapbudowaniastrukturadministracyjnychnaziemiachpółnoc-
no-wschodnich.ZCZWmiałspełniaćstrukturęfaktycznejadministracjicywil-
nejnatymobszarze,onieokreślonejwedługprawamiędzynarodowegoprzy-
należności.ProgrampolitycznyZarząduzawierałaOdezwaWileńskawystoso-
wana22kwietnia1919rokuprzezNaczelnikaPaństwaJózefaPiłsudskiegoDo
obywateliWielkiegoKsięstwaWileńskiego,wktórejdeklarowanoposzanowa-
nieprawwszystkichmieszkańcówziempółnocno-wschodnich15.Cowięcej,
dlaPiłsudskiegoZCZWmiałstanowićpodłożedorealizacjikoncepcjifederacyj-
nej.Wrzeczywistościwśródosób,którewokresiepóźniejszymmiałydecydu-
jącywpływnato,jakapolitykabędzierealizowana(np.wNaczelnymDowódz-
twiealbowśródwpływowychmieszkańcówKresów),większośćpopierałaideę
12Ibid.,s.48–49.
13Ibid.,s.49.
14J.Gierowska-Kałłaur,ZarządCywilnyZiemWschodnich–kadraiprocesydecyzyjne,[w:]Eu-
ropanieprowincjonalna…,s.42.
15J.Piłsudski,Pismazbiorowe,t.V,Warszawa1937,s.75–76.
