Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
JacekSosnowski
uhonorowanyzostałcoprawdanagrodąNoblaitojużw1913r.,aleuzasad-
nieniejejprzyznaniadotyczyłoprzedewszystkimosiągnięćzdziedzinyniskich
temperatur,związanychzeskropleniemhelu,któremiałomiejsce10lipca1908r.
wlaboratoriumwLeidzie,Holandia.Nadprzewodnictwoodkrytew1911r.,awięc
dwalataprzedprzyznaniemnagrodyNobla,byłowówczasniedocenione,cho-
ciażnaprzestrzenilatmożnaśmiałostwierdzić,żetoonowłaśnieelektryzuje
naukowcówiodlatjestprzedmiotemoczekiwaniakolejnejrewolucjitechnicz-
nej.Dotyczytomiędzyinnymiwykorzystaniakablinadprzewodnikowych
doprzesyłuenergiielektrycznej.Zastosowanietakichkabliwenergetycespo-
wodowałobyrewolucję,którąjaksięoczekujeprzyrównaćbędziemożnadotej
jakanastąpiławtelekomunikacjiprzyużyciuświatłowodów.Chłodzeniekrio-
kabliniestanowijużtakdużegoproblemujakkilkalatwcześniej.Wobecnej
dobierozwojunadprzewodnictwawysokotemperaturowegoikrio-skraplarek,sam
ciekłyhelpowolitracipriorytetoweznaczeniepodstawowejcieczykriogenicznej,
natomiastcorazwiększąrolęodgrywaćzaczynaciekłyazot.PodkoniecXIX
wiekuprofesorowieOlszewskiiWróblewski,wKrakowieuzyskalinajniższewów-
czastemperaturyskraplającnaskalęlaboratoryjnąszereggazówzawartych
wpowietrzu,takichjaktlen,azot.PodejścieKamerlinghaOnnesa,dofinanso-
wanegodziękijegostaraniomprzezprzemysł,umożliwiłopokonaćjednakskromnie
wyposażonelaboratoriaUniwersytetuJagiellońskiego,któreniesprostałytej
konkurencji.Kammerlingh-Onnesskraplająchelwygrałwtensposóbrywali-
zacjęzprofesoremOlszewskimzUniwersytetuJagiellońskiego.Uwagatadotyczy
corazbardziejtakżewspółczesnychczasów,gdynaukaprzestałabyćsama
wsobieniemalhobbypojedynczychnaukowców,natomiaststałasięmiejscem
pracyzespołówbadawczychwwyspecjalizowanychlaboratoriach.Najlepiejjest
towidocznewzaawansowanychbadaniachdoświadczalnychzzakresuproble-
matykijądrowej,któremogąbyćrealizowaneprzyużyciuakceleratorów,takich
jakLargeHadronColliderwCERN-ie,SzwajcarialubNuklotronwRosji,nie-
osiągalnychwinnychośrodkach.Potwierdzeniedoświadczalneistnieniasłynnej
„boskiej”cząstkijakąmabyćtajemniczybozonHiggsajestdobrymprzykładem
koniecznościponiesieniaodpowiednichnakładówdlauzyskaniaunikalnych
naukowychwyników.NapodstawieeksperymentówATLASiCMSprzeprowa-
dzonychwWielkimZderzaczuHadronów(LHC)występowanietejcząstkijest
prawdopodobnewprzedzialeenergetycznym115–130GeV,comożnawykazać
tylkodysponującodpowiedniąaparaturą.
Badaniazwiązaneznadprzewodnictwemzawszebyłyuzależnione
odmożliwościuzyskanianiskichtemperatur,wktórychnadprzewodnictwoistnieje.
Szczególnarolaprzypadatutajciekłemuhelowi,któregouzyskaniedałomożli-
wośćobserwacjiporazpierwszyzjawiskanadprzewodnictwa.Owadzejaką
równieżdzisiajprzywiązujesiędoskropleniaheluświadczyćmożefaktogło-
szeniaprzezMiędzynarodowyInstytutChłodnictwa(zwanywskrócieIIR)roku
