Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
szczególniewzestawachprzeznaczonychdocelówpragmatycznych-czytaniapodczasnabo-
żeństw
33
,utworyliturgiczne,homiletyka,pouczeniaosóbduchownychitd.)
34
.Tospostrzeże-
niepotwierdzajądokonaneprzeznasobliczenia.OtóżwedługkatalogurękopisówXI-XIIIw.
znajdującychsięwbibliotekachZSSRna321ksiąglubichfragmentówdatowanychnaXIII
inajpóźniejnaprzełomXIII/XIVw.,odnotowanyjestzaledwiejedenlatopis(Nowogrodzki
pierwszy),5kodeksówzezbioramiprawcerkiewnych,4Kormczeknigi,52dziełaocharak-
terzehagiograficznym(wtym1pateryk,5żywotów,4zbioryżywotów,pouczeńiapokryfów
oraz26mineii16prologów,mającychprzecieżprzeznaczenieliturgiczne),zato110różne-
gorodzajuewangliarzy(aprakosów,tetraewangelii,apostołów),pozatymtrebniki,oktoichy,
czasosłow,sticharionyitd.Jakwidaćdziełaliturgicznezdecydowaniewtymwyliczeniudomi-
nują
35
.TakiobrazpotwierdzazresztąrelacjaKronikihalicko-wołyńskiejnatematksiągipism
znajdującychsięipowstającychwotoczeniuWłodzimierzaWasylkowicza.Owszem,prowa-
dzonotamzapisyhistoryczneispisywanogramoty,jednakdziałalnośćpisarzyiskryptoriów
niewątpliwiekoncentrowałasięnatworzeniudziełliturgicznych.
Oczywiście,mówiącopiśmiennictwienaRusitrzebateżpamiętaćogramotachbrzozowych.
Ichzachowanaliczbapokazujestopieńalfabetyzacjispołeczeństwa,aledotyczyjednakprzede
wszystkimRusipółnocnej,głównieNowogroduWiekiego
36
.Świadectwemrozprzestrzenienia
sztukipisaniasąteżgraffitinakreślonenamurachświatyń,wtymśw.PantalejmonawHaliczu
37
.
Jaknatymtleprzedstawiasięhistoriografia?Niepodejmującsięszczegółowychrozważań,
zaznaczmy,żeniedawnopewnąpropozycjęcodoklasyfikacjidziełwchodzącychwobrębtej
częścipiśmiennictwaruskiegoprzedstawiłD.Dąbrowski.Wedługtegobadaczamożnazaliczyć
doniej:1)latopisy
38
(stanowiącepodstawowączęśćdorobkuhistoriograficznego.Zachowało
sięok.2tys.rękopisówtegotypudzieł,powstałychpomiędzykon.XIIIaXVIIIw.);2)kroniki
(jedynymstricteśredniowiecznymreprezentantemgatunkujestnaszaKronikaRomanowiczów);
3)chronografy;4)Księgastopnirodowoducarskiego;5)literaturagenealogiczna(wywody
książąt,księgirodosłowne);6)katalogi;7)opisypodróży;8)przekładyhistoriograficznych
tekstówbizantyńskich,południowosłowiańskichistarożytnych;9)inne(wtymPaleje,niektóre
pouczenia[np.PouczenieWłodzimierzaMonomacha]czyodrębneopowiadaniawojenne)
39
.
33
WedługD.S.Lichaczowa,powtarzającegoustaleniaN.W.Wołkowa,na139znanychwkońcuXIXw.pergaminowychEwan-
geliiprzytłaczającąwiększośćstanowiłytzw.Aprakosy(przeznaczonewłaśniedocelówmszalnych,zpodziałemtekstunape-
rykopyewangelijne).Tetraewangelie(podającetekstEwangeliiincontinuo)byłyzaśmarginesemcałościzbioru(Д.C.Лихачeв,
CистемалитературныхжанровДревнейPycи,[w:]Славянскиелитературы:VМеждународныйсъездславистов
(София,сент.1963г.).Докладысоветскойделегации,Мocква1963,s.55).Wliteraturzepolskiejdysponujemyopraco-
waniemdokładnieomawiającymterminologięitypologięliteraturyliturgicznej(O.Narbutt,Historiaitypologiaksiąglitur-
gicznychbizantyńsko-słowiańskich.Zagadnienieidentyfikacjiwedługkryteriumtreściowego,Warszawa1979).
34
Natemattejliteraturyzob.choćbyO.Narbutt,Historiaitypologia;H.A.Meщерский,Историяxpистиянской
литургическойписменности.Cпециальныйкypcлекции,Подготовкатекста,peдактирование,библиографические
дополненияиуказателиE.H.Meщерскoй,Санкт-Петербург2013.
35
Cводныйкаталогславяно-pyccкиxpyкописныхкнигхранящихсявCCCP
.XI-XIIIвв.,Mocквa1984,s.193-374.
36
Najnowszedanenatemattychźródełwrazzpublikacjątekstóworazaktualizowanymiinformacjamioodkrywaniu
kolejnychnastronie:http://gramoty.ru/(dostęp10III2017r.).
37
Zob.przykładowoC.A.Bысоцкий,ДpeвнepyccкиенадписиCoфииKиевской,cz.1:XI-XIVвв.,Kиев1966;
B.Kopнieнко,Документиканцеларi.галицькогокнязяMcтисаваMcтисавичанастiнaxцерквиcвятого
Панталеймона,[w:]Галич.Збipникнауковихпраць,t.2,Iвaнo-uрaнкiвьcк2017,s.86-104.
38
OdwołajmysiętutajdodefinicjiA.Poppe:nwykładdziejówrodzimych[wrzeczywistościczasamiteżobcych-DD],
wktórychposzczególneświadectwairelacjeumieszczonesąpodokreślonądatąroczną.Latopisstanowiokreślenie
umownedlazwodówlatopisarskich-kompilacjilatopisówiwcześniejszychzwodówzachowanychwsetkachręko-
pisówzw.XIV-XVIII(Latopisarstwostaroruskie,[w:]SSS,t.III:L-O,podred.W.Kowalenki,G.LabudyiZ.Stie-
bera,Wrocław-Warszawa-Kraków1967,s.22).
39
D.Dąbrowski,Historiografiaruska,[w:]Vademecumhistorykamediewisty,red.naukowaJ.Nikodem,D.A.Sikorski,
Warszawa2012,s.149-163.
—16—
