Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sposób,żebytoukryć,zabijającjewrzeźniach,pozazasięgiemnaszegowzroku.Jużjednaksam
tengest–odsunięcia–potwierdza,żejesttucośdoukrycia.Ludzkiezwierzęczujewstręt
dosiebie.Itenwstręt,przechodzącywprzerażenie,jestjednązpodstawowychemocjireligijnych.
Myślącwtensposób,dochodzimydosporu,którynapoczątkuXIXstuleciazarysowałsię
pomiędzyHeglemaSchopenhauerem,adotyczyłwłaśniereligiiHindusów.Obaj,warto
topodkreślić,byliumysłamioświeceniowymiistudiowalihinduizmibuddyzmwporządku
racjonalnym,zakładając,żezawyobrażeniamireligijnymikryjąsięfilozoficznetreści.Obajuważali
także,żeostatecznymcelemfilozofiijestzbawienie.
HegelwidziałwreligiachWschodupierwotnypanteizm,wktórymmoceNatury,wyobrażone
antropomorficznie,dominująnadczłowiekiem.BógjestturozumianyjakoabstrakcyjnaJednia,
adrogadoNiegoprowadziprzezanihilacjęjednostkowości.„Hindusi–czytamywjegowykładach
ohistoriireligii–niemajążadnegowyższegopoczuciasamychsiebie[...]umieszczająsięnatym
samympoziomiezewszystkimitworamiprzyrody”.Dlategowłaśnieotaczająreligijnymkultem
zwierzęta.
TenpanteizmnapełniałHeglaodrazą.ReligiaHindusów,czytamy,jest„bezduszna”
i„obrzydliwa”.WyższośćEuropejczykównadAzjatamimawjegooczachcharakterduchowy.
Człowiekeuropejski–dziękichrześcijaństwuigreckiejnauce–oddzieliłsięodNaturyizdobyłnad
niąwładzę,stającsięwtensposóbpodmiotemwłasnychdziałańiucieleśniająccechyBóstwa.
ArturSchopenhauerinaczejoceniałeuropejskiindywidualizm.Widziałwnimszkodliwe
złudzenie,odktóregotrzebasięuwolnić.Dlaczego?Ponieważmusimyumrzeć.Wobliczuśmierci
ijejostatecznegozwycięstwacałenaszeżycieokazujesięklęską.Jednymsposobem,żebytej
klęskiuniknąć,jestasceza,którejmożenasnauczyćfilozofia.Naszlękinaszarozpacz–tojest
lekcjapierwsza–dotyczątylkoiwyłącznietego,coszczególneijednostkowe.Tylkojednostkajest
śmiertelna.Tylkoonaumiera.Filozofia,kierującsiękuprawdomogólnymiabstrakcyjnym,pozwala
namjednakoderwaćsięodwłasnejjednostkowości.
Myślącwtensposób,Schopenhauerodwracaprojektemancypacyjny.Zamiastwyzwalać„ja”,
powinniśmywyzwolićsięod„ja”iiluzjiego:wyrzecsięwoliżycia,doniczegosięnieprzywiązywać,
działaćcałkowiciebezinteresownie,opierającsięwyłącznienawspółczuciu.Tegowłaśnieucząnas
Buddaihinduscybramini.Toonibowiem–jakojedyni–zrozumieli,jakprzygotowaćczłowieka
dośmierci.
Trzebazatemwyrzecsięsiebieinauczyćgłębokiejobojętności.Czyjednakjesttomożliwe?
SamemuSchopenhauerowiniedokońcatosięudało.Przywiązałsiędoswojegopudlaoimieniu
Atma,któremuzapisałwspadkucałyswójmajątek.Umierając,martwiłsięlosemwłasnegopsa.
Jednakpytania,którepostawił,pozostająwmocy.Ikażdy,ktowędrujenaWschód,idziedzisiaj,
częstobezwiednie,pośladachSchopenhauera.
WawrzyniecRymkiewicz
RedaktorNaczelny
