Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
JULIUSZKURKIEWICZ
ZAMIAST„Fatumifurii”LaurenGroff
POLECAM„DoktoraFaustusa”ThomasaManna
„Fatumifuria”–jednazgłośniejszychamerykańskichpowieściubie-
głegoroku,zachwalanaprzezsamegoprezydentaObamę–tohisto-
riamałżeństwazłotegochłopcazPołudnia,Lotta,ztajemnicząMa-
thilde,opowiedzianawdwóchczęściachzdwóchperspektyw–męża
iżony.Drugimobokmałżeńskiejmiłościtematemjestsztuka.Lotto,
przezwielelatpróbującysiłjakoaktor,pewnejsylwestrowejnocypi-
szewnagłymolśnieniuswójpierwszydramat.Sukcesotwieramudro-
gędokariery.Czyjednaknapewnochodziłooerupcjęgeniuszu?Jaka
byłarolażonyjakoinspiracjiiredaktorkidziełmęża?
FabułaGroffobfitujewzaskoczenia,ajednymzwiększychjestto,
cowydarzasiępodkoniecczęścipierwszej.Uwaga,będziespoiler!Otóż
Lotto,jakwynikałozfabułystuprocentowyheteroseksualista,zafa-
scynowanyutworamimłodego,genialnegokompozytoraLeoSena,
proponujemuwspółpracęprzytworzeniuopery.Możnasięzastana-
wiać,czyopisująctenplatonicznyromans,Groffchciałaskompliko-
waćobrazludzkiejseksualności,alezpewnościąnawiązaławtenspo-
sóbdo„DoktoraFaustusa”,wktórymgenialny(naskutekpaktuzdia-
błem)kompozytorAdrianLeverkühnkomponujekoncertdlaswego
kochanka–młodegoskrzypkaRudiegoSchwerdtfegera.
Tocoświęcejniżerudycyjnenawiązanie.Takjakopublikowanatuż
pozakończeniuwojnypowieśćManna,owyjątkowojaknategopisa-
rzawartkiejfabule,tocoświęcejniżjegorozliczenieznazizmem,na-
wiązującedolegendyoFauście,ważnegomitukulturyniemieckiej.To
przedewszystkimopowieśćoartyście.Czycośtakiegojakgeniusziory-
ginalnośćwogóleistnieje?Mann,słowamiswegonieobiektywnegonar-
ratora,poczciwcaZeitbloma,suflujenamopowieśćoopętaniu,azara-
zemtworzywłasnąksiążkęjakowielkipatchworknawiązującydosetek
innychtekstów.Największyniemieckimodernistabyłwistociepost-
modernistąantelitteram.TakjakGroffniewierzyłw„męską”ideęory-
ginalności,chwaliłzato„wyższegorzęduodpisywanie”.
ZAMIAST„Exlibrisu”AnneFadiman
POLECAM„Esejewybrane”VirginiiWoolf
Fadimanpodbiłasercawielumoliksiążkowychnaświecie,próczpolotu
wykazującsięintuicją.Dostrzegłabowiem,żedlamiłośnikaksiążek
równiefascynującymtematemjakichzawartośćjestcodziennezni-
miżycie.Mówiącwskrócie–psychologiaczytania.Fadimanzarówno
wporuszanychtematach,jakwlekkim,osobistymstylu(jejzbiórese-
ikówtorównocześnieopowieśćojejrodzinie)miałaznakomitąpo-
przedniczkę.Zresztąsamategonieukrywa,skoroswojąprasowąru-
brykęnazwała„TheCommonReader”(Zwykłyczytelnik).Dokładnie
takitytułnosiłzbióresejówoliteraturzeVirginiiWoolfz1925r.
Woolf,októrejprzezkilkadekadodjejśmierciw1941r.światpa-
miętałgłówniejakoopowieściopisarce,niedawno,naskutekzakoń-
czeniasześciotomowejedycjijejesejów,zostałaodkrytananowoja-
kowybitna,oryginalnaeseistka.Grubypolskiwybórtychesejówpo-
zwaladocenićspektrumjejzainteresowań–odwizjonerskiejzapo-
wiedzinarodzinkinajako„wysokiej”sztukizwłasnymjęzykiem,
poprzezzapowiadająceepokęanimalrightstekstyozwierzętach,po
przejmująceesejeegzystencjalne(m.in.ochorowaniuiumieraniu).
AkomuutkwiłwgłowiestereotypWoolfsztywniary,niechprzeczyta
jejsprawozdaniezpodróżydoUSA,wktórąnigdysięniewybrała.
Woolfnietylkodajerady,jakczytaćksiążkiiczymróżnisiępo-
nownalekturaodpierwszej,aleprzedewszystkimwprowadzadodys-
kusjioliteraturzepierwiastkiirracjonalne–ciało,emocjeinamiętno-
ści.Wlekkim,skrzącymsięsardonicznymhumorem,coruszwybu-
chającymbłyskotliwąpuentąosobistymstyluWoolfrobito,coudaje
siętylkowielkimeseistom.
PAWEŁGOŹLIŃSKI
ZAMIAST„Shantaram”Gregory’egoDavidaRobertsa
POLECAM„Kima”RudyardaKiplinga
Opartarzekomonafaktachsensacyjno-inicjacyjnapowieśćbyłego
więźnia,uciekiniera,lekarzaubogich,przyjacielagangsterówG.D.Ro-
bertsa„Shantaram”orazjejkontynuacja„Cieńgóry”należądodosyć
szczególnegopodgatunkuliterackiego,którymożnabynazwaćpo-
wieściąsensacyjno-inicjacyjną.Maonjeszczejednąważnącechę:tło.
MożebyćNepal,ewentualnieJaponia,alenajlepiejIndie–gwaran-
cjatajemnicy.Żetomitologiałatwadorozebraniapostkolonialnym
kluczem–mniejsza.Ważne–asukces„Shantaram”najlepszymdowo-
dem–żewciążdziała.Alejeślimaciedośćpodkręconegodosłowniedo
bólupoporientu,wartozajrzećdoksiążki,którajestmodelemdlaca-
łegonurtu,ajednocześnienajlepsząpowieściąKiplinga.Oczywiście
przydałbysięnowyprzekład.Aleitak„Kim”,historiairlandzkiegosie-
roty,którego„białośćbyławielceubożuchnaiskromna”,zpowodze-
niemmożekonkurowaćzeswoimipóźniejszymiimitacjami.
KimballaO’HarępoznajemyjakosprytnegożebrakazLahory.Do-
bregoducha,przyjacielaludziizwierząt.Jegożycieulicznikazmienia
tybetańskioczywiściemnich,wędrującyprzezIndiewposzukiwaniu
rzeki,wktórejmógłbyzmyćwłasnegrzechyiwyrwaćsięzłańcucha
wcieleń.KimprzyłączasiędojegowędrówkiwstronęBenares,jednak
zanimtamdotrze,wplączesięwszpiegowskąintrygę,słynnąWielką
GręwywiadówAngliiiRosji,którejcelembyładominacjawAzji.Roz-
poznanyprzezkapelanazregimentu,wktórymsłużyłojciecKima,
iposłanydoszkołyzżebrakazmienisięwmłodegodżentelmena.Iuta-
lentowanegoszpiega.Jednakcorazintensywniejsplątanasensacyjna
intrygaiduchowapielgrzymkamająwgruncierzeczyjedencel:po-
1
mócchłopcuodkryćzagadkęwłasnejtożsamości.
ZAMIAST„Służbspecjalnych”PatrykaVegi
POLECAM„Tajnegoagenta”JosephaConrada
Reżyserpopularnychfilmówiserializabrałsiędospieniężaniawpo-
staciksiążekwiedzyzdobytejprzyokazjizbieraniadokumentacjido
scenariuszy.Tointratnyproceder,więcweganizmzpostawyżywie-
niowejzmienisięwkrótcewnurtwkrajowejliteraturzefaktu(fakty
należybraćtunawszelkiwypadekwcudzysłów).Jakoodtrutkępro-
ponujemysensacyjnyklasykConrada„Tajnyagent”z1907r.
Rokniejestprzypadkowy:jednarewolucjastłumiona,alewybuch
wisiwpowietrzu.Terrorjestpowszechnąmetodąwalki.Czasamiwy-
korzystywanąwabsurdalnydośćsposób.Bocotozapomysł,żebywy-
sadzaćwpowietrzesłynnezpowodupołudnikazeroobserwatorium
astronomicznewGreenwich.Zamachzresztąsięnieudał–terrorysta
zginąłrozerwanywłasnąbombą.Innychstratwprasowejnotce,któ-
razainspirowałaConrada,nieodnotowano.
Conrad,atakowanychociażbyprzezOrzeszkowązaodjazdodrze-
czywistości,zwłaszczapolskiej,naMorzaPołudniowepiszetymrazem
powieśćrozgrywającąsiętuiteraz.Tylkoposłuchajcie:otoVerloc,taj-
nyagentwschodniegomocarstwa,któregonazwyConradniewymie-
nia,dostajezlecenienazamach,którymabyćtakwielkiibezsensowny,
żewstrząśnieopiniąpublicznąświataipodkopiefundamentyZacho-
du.Takimfundamentemjestwiedza,dlategobombamawysadzićwpo-
wietrzejejświątynię,obserwatoriumwGreenwich.Nieszczęsny,gro-
teskowyagentzginienadarmo,alenietobyłonajważniejszedlaCon-
rada.Sensacyjnaintrygabyłabowiempretekstem,bypokazaćpraw-
dziwydramat,któryrozgrywasięwtleprzygotowańdozamachuijest
jegokonsekwencją.JegobohaterkąjestżonaVerloca,jedynaprawdzi-
waofiarazamachu,wktórymzginąłjejmąż.
„Dawną,niemalpoczciwąispołeczniezrozumiałąrewolucjęklaso-
wązastąpiłdziśterroryzmwstanieczystym,conajwyżejzmąconyre-
ligijnymfanatyzmem–pisałpolatacho„Tajnymagencie”Tadeusz
Nyczek.–TuConradokazałsięwręczprorokiem”.
