Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog
41
polskipuściliwniepamięć”.Owasolidnośćnauczaniapowodowałazapewne,że
założoneprzezrządw1804rokuLiceumWarszawskie,kierowaneprzezSamu-
elaBogumiłaLindego,cieszyłosięznacznympowodzeniemwśródrodziców
decydującychsiępowierzyćedukacjęsynówszkolepaństwowej
38
.
Dążeniewładzdoumacnianianazagarniętychterenachwpływówjęzyka
niemieckiegoniewiązałosięzdziałaniamizmierzającymidocałkowitegowypar-
ciaznichkulturypolskiej.Jejobrońcyimiłośnicymielinawetniecopowo-
dówdozadowolenia.MimorestrykcyjnejcenzurywPrusachPołudniowych
ukazywałysięksiążkiwjęzykupolskim,wtymwartościoweseriewydawnicze
obejmująceklasykęliteraturypolskiej.Opróczprasycodziennej,wdużejmierze
opartejnaocenzurowanychinformacjachzaczerpniętychzgazetzagranicznych,
dobardziejwymagającegoodbiorcydocierałyrównieżperiodykipoświęcone
literaturzeisztuce.WWarszawiezpowodzeniemdziałałkierowanyprzezWoj-
ciechaBogusławskiegoteatr,wktóregorepertuarzeznalazłysiędramatyosnute
nakanwienarodowejhistoriiiDinnesztukipatriotyczne”
39
.
Przedmiotemprawdziwejdumyelityintelektualnejzaborupruskiego,azara-
zeminstytucjąowpływachprzekraczającychzaborczekordonybyłoTowarzy-
stwoPrzyjaciółNauk,założonewWarszawiew1800roku.Jegopowstaniebyło
zasługągronauczonych,aczniezamożnychmężówipasjonatównaukiilitera-
turyzkręgówziemiaństwaorazarystokracji.Głosilionikoniecznośćpodjęcia
działańnarzeczobronyidoskonaleniajęzykapolskiego,utrwalaniapamięci
onarodowejhistoriiorazrozwojunaukigospodarkikraju.Władzedziałającego
zazgodąwładzpruskichTowarzystwapubliczniedeklarowałypełnąlojalność
wobecFryderykaWilhelmaIII.Rezygnacjizcelówpolitycznychtowarzyszyło
przekonanie,że–jaktoująłprezesTowarzystwa,biskupJanBaptystaAlber-
trandi–Dutrataautokracjialbosamowładztwaniejestprzeszkodądoutrzyma-
niairozkrzewienianauknaroduwobcąnarodówbryłęprzelanego”.Inaugu-
racyjnamowaugodowegowobecPrusakówprezesawywołałaniesmakczęści
słuchaczy,którychzastrzeżeniawyraziłpułkownikKajetanHebdowski,ironi-
zującwdrukowanejpolemicenatematsposobu,wjakisposóbmożnaDutrzymać
ipomnażaćkształtidźwiękdzwonuprzelanegowbryłęarmat?”
40
.Działania
38F
.Gajewski,Pamiętnikipułkownikawojskpolskich…,s.72–73;F
.Skarbek,Pamiętniki,Poznań
1878,s.15–16.Por.równieżomówieniesytuacjiszkolnictwawWarszawiepodczasokupacjipruskiej
w:L.Królikowski,SzkolnictwodawnejWarszawyodpołowyXVIIw.dowybuchudrugiejwojnyświa-
towej,Warszawa2008,s.162–173.
39J.Kosim,Podpruskimzaborem…,s.122.Problemyteatruidziałalnościwydawniczejszeroko
omawiaP
.Żbikowski,Wpierwszychlatachnarodowejniewoli…,s.351in.
40ObszernąmonografięTPNnapodstawiezachowanychprotokołówprzedstawiłA.Kraushar,
TowarzystwoWarszawskiePrzyjaciółNauk1800–1832.Monografiahistorycznaosnutanaźródłacharchi-
walnych,t.1–4,Warszawa1900–1906.MowaAlbertrandiego:ibidem,t.1,s.141–147;polemika
Hebdowskiegopor.J.Czubaty,Zasada„dwóchsumień”…,s.246–248.
