Fryderyka.Powiedzianootymwiele1pozostawmyzatemsprawykozetekihaftówna
uboczu.
WjakichpokojachidomachmieszkałFryderyk?Nie!wjakimmieszkałmieście,w
jakimkraju,wjakiejEuropie?
Fryderykwymawiałjużdobrychkilkadziesiątkówsłów,kiedypodWaterloo
skończyłasiękarieraczłowieka,dziękiktóremunadEuropąniósłsięprzez,piętnaścielathuk
artyleryjskiejkanonady.PanMikołajzaśnieumiałzbytdokładniezapomniećolecie1794
roku,kiedytosłużyłwNarodowejGwardiidowodzonejprzezszewcaKilińskiego.
Tak1aniwWarszawie,aniwżadnymzmiastEuropyniezapomnianopamiętnej
daty14lipca.
14lipcazburzonoBastylię.Tegodniaparyżanieudowodniliświatu,żeani
prawodawstwokrólewskie,anikrólewskiewięzienianiesąwieczne.Byłotodoświadczenie
groźnedyrektorzypolicjicarskichikrólewskichstaralisięwmówićobywatelomswych
krajów,żeniedokonałosięnigdy.Historiajednakniedbaodyrektorówpolicji–niedba
nawetokongresymonarchów.
Wroku1815kilkaukoronowanychgłówpostanowiłożepodyktujehistoriiswoje
zdanieoEuropie.WpauziepomiędzyjednymadrugimkongresowymbalemkoronęIran
cuskąwłożylinagłowęBourbona.Iotozrzuciłmujązgłowypiętnaścielatpóźniejlud
paryski.PoKaroluXwłożyłtękoronęFilipOrleański.Nienadługo1ludparyskizrzucił
mujązgłowy22dniamiesiącalutegowroku1848.
AlenietylkoFrancjaniezapomniałaWielkiejLekcji14lipca.
FryderykbyłuczniemszóstejklasyLiceum,gdydyrektorwarszawskiejpolicji
podpisałnakazyaresztowaniaczłonkówTowarzystwaPatryotycznego.Wczterylatapóźniej
podWarszawąpoczęływstawaćłunylistopadowejrewolucji.WpięćzaślatpóźniejParyż
przywitałFrydrykasceną,októrejtakpisałdoTytusaWoyciechowskiego:
nNaprzeciwkomniestanąłkwaterągenerałRamorino,wmiejscutaknazwanemCité
Bergère...WiadomoCizapewne,jakgowszędzieNiemcyprzyjmowali,jakgowStrasburgu
Francuzi,zaprzęgnąwszysięwmiejscekoni,wtryumfieciągnęli,słowem,wiadomyCiten
entuzjazmlududlanaszegogenerała.Paryżniechciałbyćostatnimwtymwzględzie...
...Wparędnipóźniejwalisięogromnemnóstwojużnietylkomłodzieży,alei
pospólstwa,zebranegopodPanteonem.nadrugąstronęSekwanydoRamorina.Jaklawina
śniegu,imwięcejulicprzechodzi,tymogromniejszamasatworzysięludzi,ażprzymoście
Pont-Neufoczekującananichkonnażandarmeriarozpraszaćwszystkichzaczyna.Wielu
pokaleczonych,alemimotomnóstwoludzizebrałosięnabulwarachpodmoimioknami,
żebyzłączyćsięrazemzidącymizdrugiejstronymiasta.Policjanicpomócniemogła,tłumy
corazstawałysięwiększe;przyszedłoddziałinfanteryi.szwadronhuzarów;adiutantplacu
rozkazałgwardyimunicypalnejiwojskuspychaćztrotuarówizulicyciekawszeimruczące
pospólstwo;łapią,aresztują(wolnynaród!)...
...wszystkoskończyłosięnazaśpiewaniuogromnymchóremokołopółnocy:Allons
enfantsdelapatrie...Jakienamniewrażeniezrobiłytegroźliwegłosynieukontentowanego
ludu,anipojmiesz.”
LudparyskizaokrzykViventlesPolonais!otrzymywałodpowiedźodswegorząduna
szablachszarżującychhuzarów.OkrzyktenznaczyłbowiemtakżenPreczztyranią!”inNiech
żyjewolność!”RządOrleańczyka,tłustegokrólaepisjerów,wiedziałdobrzeotym,żelud
paryski,manifestującwobroniewolnościPolaków,manifestujetakżewobronieswojej
własnejwolności.
WiedziałotymtakżeFryderykcorazlepiejidokładniejpoznawałmiastaikraje,w
którychmieszkał.Czyżważnemogąbyćzatemkoloryiwzoryfiranekzawieszonychna
oknachjegomieszkań,jeślizaowymioknamiśpiewanoogromnymchórem:Allonsenfantsde
lapatrie!
6