Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uznaję,żeniemożnawyłączyćemocjizrozważańomoralności–zarówno
emocjipozytywnych(gdycośjestgodneszacunku,wzorowe,chwalebne),jak
inegatywnych(gdycośjestodrażające,niegodnenaśladowania).
NajbardziejrozbudowanąeksplikacjęempatiipodanowEncyklopedii
pedagogicznejXXIwieku.Termintenfunkcjonujewniejjakookreślenie
wprowadzoneprzezEdwardaBradfordaTitchenerawr.1897naoznaczenie
zdolnościwczuwaniasię,emocjonalnegoporozumieniasięzdrugimczłowie-
kiemiwspółodczuwania,cozkoleistanowipodstawęprocesuidentyfikacji
ipsychicznegozrozumienia.Mimoiżnajczęściejprzypisujesięempatiiwy-
miarpersonalny,autorzyhasłaniepomijająfaktu,żewniektórychujęciach
teoretycznychobiektemodniesieniaempatycznegomogąbyćnietylkoosoby,
lecztakżepostrzeganeprzedmiotyświatanaturyikultury.Wpercepcjidzieła
sztuki–dodają–„empatiajestjednązeskładowychkontemplacjiprzeżywa-
niapiękna,natomiastwliteraturzeprzejawiasięjakodążeniedoidentyfikacji
zbohateremlubprzeżywaniajegolosów”5.
Zjawiskoidentyfikacjiczytelnikazpostaciąliterackąwopisiereakcji
odbiorczych,dotyczącezarównoemocjonalnegozespoleniaznią,jakiokre-
ślonychmechanizmówpoznawczych,zostanieuwzględnionewdalszejczęści
pracy.
Zagadnienieempatiipozostajenietylkowsferzezainteresowańpsycholo-
gów,leczrównieżfilozofów.Wperspektywiefilozoficznej
Empatia(gr.empátheia–cierpienie;empathés–doznający,wzruszony)[to]
wczuciesięwstanyemocjonalnedrugiegoczłowieka(syntonia),czemuzazwyczaj
towarzyszyrozumieniesytuacjiipołożenia,wjakimktośinnysięznajduje;umoż-
liwiawięcpoznaniekogośdrugiegopoprzezwspólnotęemocjonalną,identyfika-
cjęuczuciowąisympatię6.
Syntoniajestnajczęściejdefiniowanajako„cechaosobowościprzejawia-
jącasięwumiejętnościwspółżyciazotoczeniem,łatwościnawiązywaniakon-
taktówzotoczeniem”7itenaspektempatii,choćzniecoinnejperspektywy,
spróbujęwpracywyeksponować.
ZkoleiautorzySłownikaterminówliterackichodnotowujątakieskładni-
kiznaczenioweempatii(ang.empathy,fr.empathie,niem.Einfühlung),jak:
„wczuciesięwsytuację,problemyiwytworyinnegopodmiotu,identyfikacja;
wprzypadkurecepcjidziełasztuki–uznanieformy,atmosfery,nastrojudzieła
orazimpulsów,którejezrodziły,zaswojewłasne”8.
Wpracachteoretykówliteraturyopisujesięempatięjako„współodczu-
wanie,stanemocjonalnegoipoznawczego«pozostawaniawharmonii»zinną
5EncyklopediapedagogicznaXXIwieku,podred.naukowąT.Pilcha,t.1,Warszawa2003,
s.1036.
6Słownikpojęćfilozoficznych,podred.W.Krajewskiego,Warszawa1996,s.43.
7Słownikwyrazówobcych,podred.J.Tokarskiego,Warszawa1980,s.723.
8M.Głowiński,T.Kostkiewiczowa,A.Okopień-Sławińska,J.Sławiński,Słownikterminów
literackich,podred.J.Sławińskiego,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk1988,s.118.
18
