Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
mechanizmyprocesuempatyzowania.Jegozdaniem,usłyszanesłowomoże
powodowaćnakierowanieuwaginatego,ktomówi,awówczaswodbiorcyro-
dzisięprzeżycie(wczucie)ijednocześniepotrzebajegowysłowienia44.
WkoncepcjiTh.Lippsawarunkiemwczuciajestemocjonalnaodpowiedź
napobudzającesygnaływzrokoweisłuchowe(botooneinformująosytuacji
psychicznejobiektuobserwacji),alerównieistotnesąprzeżyciawłasnepod-
miotuwczuwającegosię,którychdoświadczyłonwpodobnejlubwręcziden-
tycznejsytuacjiżyciowej.Wtensposóbtłumaczyautorprocesrzutowaniawła-
snego„ja”wprzestrzeńpsychicznądrugiegoczłowieka.Projekcyjnewczucie
siępodmiotumamiejscerównieżwtedy,gdydotyczyrelacji:człowiek–obiekt
nieożywiony45.Estetycznarozkosznastępujewmiarętego,jakczłowiek,po-
przezprojekcję,pojmujewspólnotęmiędzysobąaobiektemobserwacji,prze-
żywającemanującyzniegonastrój46.Lippskoncentrowałsiętakżenaeste-
tycznejteoriiwczucia(empatiiestetycznej)47.Opisującwrażeniaemocjonalne
obserwatoradziełasztuki,wyjaśniał:„Odczuwanieradościnawidokpięknego
obiektuoznacza,żeprzeżywamtouczuciewwidzeniuzmysłowejpercepcjilub
wwyobraźni”48–tymsamymautorakcentowałwspółtwórcząrolęwyobraźni
wprocesieempatyzowania.InnyprzykładpodanyprzezLippsadotyczyobser-
wacjitańcanascenieteatralnej.Kontemplacjaruchówwykonawcywyzwala
wuczestnikuspektakludoświadczanieruchówtancerza.Następujeichuwe-
wnętrznienieprzezwidza–„obcaaktywność”lokujesięw„innejosobowości”.
44Wrazzrozwojemludzkiejmowypojawiłasięjednakświadomośćodrębnościizarazem
niepowtarzalnościdrugiegoczłowieka.SzerzejomechanizmachempatiiwteoriiLippsapisze
W.GulinwprzywoływanejjużwcześniejpracyEmpatiadzieciimłodzieży…Nagruncielitera-
turoznawstwaweryfikacjęLippsowskiejteorii„wczuwaniasię”zwykorzystaniemtekstupoetyc-
kiegoprzeprowadziłWiesławOlkuszwksiążceSzczęśliwymariażliteraturyzmalarstwem:
rzeczofascynacjachestetycznychMariiKonopnickiej,Opole1984.Autorpoddałanalizieliry-
kiKonopnickiej,potwierdzającesiłęemocjonalnegooddziaływaniadziełmalarskich(m.in.nie-
którychartystówwłoskich,A.GrottgeraiV.Brožika).Dostrzegłwtejpoezjiaktualizacjętrzech
podstawowychwłaściwościprzedmiotówekspresyjnych,naktórewcześniejzwracałuwagę
S.OssowskiwpracyUpodstawestetyki:„Ekspresjapewnychprzedmiotówumożliwianam
wniknięciewcudząpsychikę;powtóre,umożliwiającwniknięciewcudząpsychikę,otwie-
radrogędoporozumieniamiędzyludźmi;wreszciemożebyćśrodkiemdopoznaniaczyichś
takichprzeżyć,któremogąmiećdlanaswartośćsameprzezsię,np.głębokichmyślilub
wzniosłychprzeżyć”(cyt.zaW.Olkuszem,s.25).
45
Psychicznymechanizmprojekcjijestobecnieczęstoopisywanywteoriachempatii.
WystarczychoćbyporównaćomówioneokreśleniewczuciaiujęcieempatiiprzezC.Rogersa,któ-
ryinteresowałsięjejpodmiotowymwymiaremwkontekścieegocentrycznegobądźaltruistycz-
negofunkcjonowaniaczłowieka.OniebezpieczeństwieaktuprojekcjipiszątakżeJ.Reykowski
(Emocje,motywacja,osobowość,Warszawa1992)iJ.Rembowski(Empatia.Studiumpsycholo-
giczne,Warszawa1989).
46PodkreślaJ.Rembowski,Empatia…,s.235.
47WpóźniejszychteoriachfilozoficznychM.ScheleraorazE.Steinakcentowanyjestetycz-
nywymiarwczucia.Zmieniasiętakżerozumieniepojęcia–cozaznaczaA.Łebkowskawartykule
OpragnieniuempatiiwproziepolskiejkońcaXXwieku...,s.158.
48Cyt.zaJ.Rembowski,Empatia…,s.13.
29
