Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DEMOKRACJABEZPOśREDniA
macjiwynikówwyborówsprowadzasiędotego,żeżaden→systemwyborczyniejest
wstaniedokładnieiprecyzyjnieodzwierciedlićpreferencji→elektoratu.Wewszystkich
systemachwyborczychwystępujezjawiskopowodujące,żeniektóre→partieuzyskują
większyprocentmandatów,niżoddanonaniegłosów,coodbywasiękoszteminnych
partii,którewtensposóbotrzymująproporcjonalniemniejmandatów,niżtowynika
zotrzymanegoprzezniepoparcia.Wtakiejsytuacjidochodzidopewnegozniekształ-
ceniawoliwyborcówprzezsystem.Składająsięnatozarównoprzyczynytechniczne
(brakmechanizmówgwarantującychcałkowicieproporcjonalnyisprawiedliwypodział
mandatów),jakipolityczne(celowewzmacnianieprzezsystemefektówdeformujących
wcelurealizacjiokreślonychwartości,np.przeciwdziałanierozdrobnieniupolityczne-
mu).Deformacjawynikówwyborówmożeobejmować,wzależnościodkonkretnych
mechanizmówwewnątrzsystemowych,zniekształceniazarównonakorzyśćsilnych,jak
inakorzyśćsłabychwyborczopartii.Wzdecydowanejwiększościprzypadkówzjawisko
deformacjidziałaprzedewszystkimnakorzyśćpartiidużychkosztemmałych.Zwycię-
skapartia(partie)zregułyjestnagradzanawiększąliczbąmandatów,niżbytowynikało
zodsetkaotrzymanychprzezniągłosów.Instytucjamisystemuwyborczegoodpowie-
dzialnymizadeformacjęwynikówwyborówsą:większośćjakoregułarozstrzygnięcia,
→obciążonemetodypodziałumandatów,wysokie→progiwyborcze,małe→okręgi
wyborcze.Wyróżniasiędeformacjęsłabąisilną.Wpierwszymprzypadkupartia,któranie
uzyskaławiększościgłosów,zdobywawiększośćmandatówworganieprzedstawicielskim
(zob.→większośćsztuczna).Wdrugimprzypadkumamydoczynieniazezjawiskiem
odwrotnym,partia,którazdobyłanajwięcejgłosówwskalikraju,nieuzyskujenajwięk-
szejliczbymandatów.Wceluprzeciwdziałaniazjawiskudeformacjiwykorzystujesię
częstomechanizmy→kompensacyjne,mającenacelupoprawienie→proporcjonalności
systemuwyborczego.Zdrugiejjednakstronydeformacjawynikówwyborów(jeślinie
jestzbytdrastyczna)możespełnićpozytywnąfunkcjęiczęstojestzamierzona.Wzmac-
niającpartieduże,przeciwdziałanadmiernej→fragmentaryzacjisystemupartyjnego,
sprzyjajegokoncentracjiistabilności.Codozasady→systemywiększościowecechują
sięwiększądeformacjąwynikówwyborówniż→systemyproporcjonalne.Deformacje
wynikuwyborówmożnaprecyzyjniezmierzyć.Pomiarutakiegodokonujesięzarówno
dlaposzczególnych→partiipolitycznych,jakidlasystemuwyborczegojakocałości.
Wtympierwszymprzypadkubadanyjeststopieńnadreprezentacjiipodreprezentacji
poszczególnychsiłpolitycznych,dziękiczemumożemyuzyskaćodpowiedźnapytanie,
naczyjąkorzyśćdanysystemdziała.Najprostszymsposobempomiarutegozjawiskajest
zbadanieróżnicypomiędzyodsetkiemzdobytychmandatówaprocentemuzyskanychgło-
sówprzezdanąpartię.Deformacjajesttymwiększa,imwiększesąrozbieżnościpomiędzy
tymiwartościami.Uzyskanewtensposóbdaneniezawszenadająsiędoporównywania
stopniareprezentacjiposzczególnychugrupowań,zwłaszczawdłuższejperspektywie
czasowej.Dlategolepszymiłatwiejszymporównawczomiernikiemdotegosłużącymjest
→wskaźnikdeformacji.Zkoleidopomiaru→dysproporcjonalnościcałegosystemuwy-
borczegostosujesię→wskaźnikidysproporcjonalności.Por.→prawosześcianu.[B.M.]
demokracjabezpośrednia
sposóbwykonywaniawładzyprzezzbiorowypodmiotsuwerennościbezpośredni-
ctwawyłonionychprzezniegoorganówprzedstawicielskich.Możebyćtoczynione
zapomocąlicznychinstrumentówpozwalającychnapodejmowaniewtejformieroz-
33
