Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zrealizujeniespełnadwadzieścialatpóźniejpoetajidyszJehojesz120.Pokonfe-
rencjiPerec,Aszijegoprzyjaciele,pisarzeAwromRejzen121orazHersz-Dowid
Nomberg122,wyruszyliwspólnienaobjazdżydowskichmiasteczekwcelupozy-
skaniazwolennikówprogramurozwojujidyszipodniesieniagodoranginarodo-
wegożydowskiegojęzykaliteraturyinauki.
Podkoniecroku1909pisarzwyruszyłwdrugądłuższąpodróż,tymrazem
doStanówZjednoczonychiKanady.WAmerycepowstałaizostaławysta-
wionanasceniejegopierwszakomediaożydowskimżyciuwnowymkraju,
ןאַמסדנאַלרעד(Derlandsman,„Krajan”,1911).PopowrociedoPolskiipodczas
pobytuweFrancjiAsznapisałwlatach1910–1914wieleutworów,międzyin-
nymiדרע(Erd,„Ziemia”,1910),opowiadanieożyciunawsiwPolsce,atakże
sztukęרעvכאָvסחתּפֿ,(Jiftahstochter,„CórkaJefty”,1910),którajestinterpreta-
cjąopowieścibiblijnej.
Wroku1911opublikowanazostałaאק,רעמאַ(Amerika,„Ameryka”,1911,
późniejszewydaniapodtytułemעק,רעמאַןײקKinAmerike,„DoAmeryki”,wroku
1921ukazałasięskróconawersjadladziecipodtytułemעלעסאָ,Josele,„Josele”),
wzruszającaopowieśćolosachżydowskiegodzieckawAmeryce.Takżewroku
1911zostaławydanapowieśćד,גנהמלש;ר(RebSzlojmeNoged,„SzlojmeBo-
gacz”,1911).WtymutworzeAszpowracadoidyllicznegoświatasztetl.Wroku
1911zostałarównieżopublikowanasztukaם,שר1,
,ד(Dijorszim,„Spadkobier-
cy”,1911).DijorszimtoutwórwpewnymsensiepodobnydoMeszijechscajtn,
tymrazemjednakprzedstawionyjestbardziejrealistycznyobraztrzechpokoleń
żydowskiejrodziny.Pobożnydziadekskarżysię,żejegownuczkachceprzyjąć
chrzest,bypoślubićpolskiegoksięcia,tłumaczyjej,żeodrzucawszystkoto,za
cojejprzodkowiezapłaciliwłasnąkrwią.Ojciec,bogatybankier,uważa,żejest
tolerancyjnyipozwalacórcerobić,nacomaochotę.Zeswojejstronycórkaprzy-
znaje,żerodzicedalijejwszystko,opróczwiary.
Pierwszelatamałżeństwabyłybardzotrudne–Matyldazaczęłapracować
jakonauczycielka,Szolemstarałsięzarabiaćnażycie,jeździłodwydawcydo
wydawcy,pożyczałpieniądze,pisałpełnemiłościitęsknotylistydożony.Czuł
sięodpowiedzialnyzapowiększającąsięrodzinę,zawszelkącenęchciałzacząć
zarabiaćnatyle,bymogliznówbyćcałyczasrazem.Najlepiejchybadokumen-
tujetowłaśniekorespondencjapisarzazMatyldąztegookresu,Aszpiszeociąg-
łychproblemachfinansowych,odługichokresachrozłąkizukochanąidziećmi,
informujeżonę,żeprzesyłajejato25rubli,ato100mareklubdopytujesię,czy
dotarłypieniądzezAmeryki.WliściezHamburgazroku1909stwierdzawprost,
żetakieżycieniemasensu,żemusząsięjakośuniezależnićfinansowo123.
120שא1ה,Jehojesz(1872–1927,właściwie:1עטראַגמ1לבהמלש־שא1ה,Jehojesz-SzlojmeBlum-
garten).
1211עז,,רםהרבאַAwromRejzen(1876–1953).
122גרעבמאָ:ד1ד־שרעהHersz-DowidNomberg(1876–1927).
123Por.listyAszadożony,listynr3–14zlat1905–1909,w:M[ortche]Canin(red.),Briwfun
SzolemAsz,s.10-18.
43
