Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
teżunikająszczegółowychopisówwłasnychbolesnychdoświadczeń,jakteżdoświad-
czeńerotycznych,wprzypadkugdyjemieli).Wartotuzasygnalizowaćewoluowanie
obutych(wistocie)norm33-zarównowobrębieliteraturywspomnieniowej,jak
izwłaszczaliteraturysensustricto,fikcjonalnej,polegającenazacieraniugranicy
międzytym,cowypada,iczegoniepowinnosiępokazywać,naposzerzaniuobszaru
stosowności,oraznarozluźnieniurygorównakazującychpewnesprawyprzemilczać.
Istotneokazujesięzatem,powtórzmy,nietoprzedewszystkim,czyobozyiZagładasą
wyrażalne,leczkwestiajaktouczynićijakuzasadnić-iuwiarygodnić-to,
cojestwyrażane,innymisłowy:nieczy,leczjakzostałotowyrażone34.
***
Przedmiotemuwagiwniniejszejksiążcejest-powstaławlagrach,jakilagrom
poświęcona-zarównoliteraturaartystyczna,jakitakzwanyautentyk.Mówiącinaczej:
zajmujemnieliteraturafikcjonalna,atakżetaodmianapisarstwa,którązaKazimie-
rzemWykąprzyjęłosięokreślaćmianemnpogranicza”35.Kontekstrozważaństanowią
relacjesprawozdawcze(dawniejpowiedzielibyśmy:tekstypozbawioneliterackości)
orazopracowanianaukowe.Granicamiędzywyodrębnionymitutajtypamitekstów
bywaczęstoniewyraźna.Naprzykładmiędzynautentykiem”aopracowaniamizaciera
sięonawprzypadku,gdyautoremmonografiidotyczącejkonkretnegolagrujestbyły
więzień(wspominamotymwpierwszejczęściksiążki,wrozdzialedrugim).Relacja
nliteratura-autentyk”stanowijedenzistotniejszychwątkówproblemowychprezen-
towanejpracy.Pewnekwestiewypadajednakzasygnalizowaćjużwewstępie.
ElieWiesel,byływięzieńAuschwitziBuchenwaldu,poczyniłkiedyśnastępujące,
zwieńczonezobowiązaniem,spostrzeżenie:
JeżeliGrecywynaleźlitragedię,Rzymianieepistolografię,renesanszaśsonet,
tonaszepokoleniewynalazłonowytypliteratury-literaturęświadectwa.Je-
steśmywszyscyświadkamiiczujemysięzobowiązaniponieśćświadectwoku
przyszłości
36
.
Wypadadodać,żewnwynalazku”tymniemałyudziałmiałsamWiesel,jakoautor
międzyinnymiksiążkiLanuit(Noc).Ważnejednakjestnieto,żepojawiłasięnowa
formapiśmiennictwa(wistociezaistniałaonawcześniej),leczjejpowszechnośćoraz
konsekwencjewpostacipogłębieniasię-zacieranejjużwdwudziestoleciumiędzy-
wojennym-granicymiędzyliteraturątakzwanąpięknąadokumentem,autentykiem
(por.LEF,NeueSachlichkeit,Przedmieścieetc.),atakżerozmyciasiępojęcialiteratury.
Oilościowymbogactwienliteraturyopartejnaświadectwie”decydowałnietylkofakt
niemalcałkowitejpiśmiennościspołeczeństw,którezetknęłysięzrzeczywistością
33
Por.uwaginatematnormyintymnościwliteraturzeijejspołecznychdeterminant:TeresaKostkiewi-
czowa:ModellirykisentymentalnejwtwórczościFranciszkaKarpińskiego.Wrocław1964,Zakład
Narodowyim.Ossolińskich,s.31-32.
34
Por.BerelLang:HolocaustRepresentation.ArtwithintheLimitsofHistoryandEthics.Baltimore
2000,TheJohnsHopkinsUniversityPress,s.19;ThomasTresize:„Unspeakable”,dz.cyt.,s.43.
35
KazimierzWyka:Pograniczepowieści.nTwórczość”1946,z.2,s.145-150.
36
ElieWiesel:TheHolocaustasaliteraryinspiration,[w:]ElieWiesel[iin.]:DimensionsoftheHo-
locaust.LecturesatNorthwesternUniversity.Evanston1977,NorthwesternUniversityPress,s.9
(przekł.własny-A.M.).
13
