Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
Epistemologicznezagadnienianaukoludzkimdziałaniu
Jednakklasyczniekonomiściniezdołalirozwinąćzadowalającejteoriiwarto-
ści.Niemoglisobieporadzićzrzekomymparadoksemwartości.Niepotrafili
wyjaśnić,dlaczegoDzłoto”cenisięwyżejniżDżelazo”,chociażżelazojestbar-
dziejDużyteczne”.Niemogliwięcstworzyćogólnejteoriiwartości,awanalizie
wymianyrynkowejiprodukcjiniebyliwstaniedotrzećdopierwotnegoźródła
tychzjawisk,jakimjestzachowaniesiękonsumentów.Zpowodubrakuteorii
wartościbylizmuszeniporzucićambitnyplanzbudowaniaogólnejteoriiludzkie-
godziałania.Musielisięzadowolićteoriąwyjaśniającątylkodziałanialudziinte-
resuipominąćbadaniewyborówdokonywanychprzezkażdegoczłowiekajako
czynnikówodecydującymznaczeniu.Zajmowalisięwyłączniedziałaniamiludzi
interesu,którzychcąjaknajtaniejkupićijaknajdrożejsprzedać.Konsument
zostałwyłączonyzrozważań.Późniejepigoniklasycznejekonomiiwyjaśniali
iusprawiedliwialitenbrak,utrzymując,żebyłonwistocieprocedurącelową
iniezbędnązpunktuwidzeniametodologii.Dowodzili,żeekonomiściświado-
miezawęzilipoleswoichbadańdojednegoaspektuludzkichdążeń,amianowicie
doaspektuDekonomicznego”.Celowoposłużylisięfikcyjnąkoncepcjączłowieka
kierującegosięwyłącznieDekonomicznymi”motywamiizrozmysłempominęli
jegoinneaspekty,mimożewpełniuświadamialisobieistnieniewieluinnych
Dnieekonomicznych”motywówludzkiegodziałania.Niektórzyutrzymywali,
żezajmowaniesiętymipozaekonomicznymimotywaminiejestzadaniemeko-
nomii,leczinnychgałęzinauki.Innizkoleiprzyznawali,żebadanietychDnie-
ekonomicznych”pobudekiichwpływunakształtowaniesięcennależydozadań
ekonomii,aleuważali,iżbadaniatetrzebaodłożyćnapóźniej.Wdalszejczęści
wykażemy,żepodziałnaDekonomiczne”inieekonomiczne”motywyludzkie-
godziałaniajestniedoutrzymania22.Wtymmiejscunależytylkopodkreślić,
żeteoriaDekonomicznej”stronyludzkiegodziałaniacałkowiciewypaczamyśl
klasycznychekonomistów,którzynigdyniedążylidotego,coimsięwzwiązku
ztąteoriąprzypisuje.Wrzeczywistościchcielionizrozumieć,jakkształtująsię
prawdziweceny,aniefikcyjneceny,któretworzyłybysię,gdybyludziedziałali
whipotetycznychwarunkach,odmiennychodtych,zktórymimajądoczynienia
nacodzień.Ceny,którychtworzeniesiępróbująwyjaśnićiwyjaśniają–niesię-
gająccoprawdadopodstawowychwyborówkonsumenta–sąrzeczywistymice-
namirynkowymi.Popytipodaż,októrychmówią,sąrealnymiczynnikamiza-
leżnymiodmotywówskłaniającychludzidokupowanialubsprzedawania.Wada
teoriiklasycznejpoleganatym,żeniezawierakonsekwentnejanalizywyborów
konsumenta,brakujewniejzadowalającejteoriipopytu.Jednaktonieonisfor-
mułowalikoncepcję,żepopytwynikawyłączniezmotywówDekonomicznych”
przeciwstawionychmotywomDnieekonomicznym”.Ekonomiściklasyczniogra-
niczylisięwswoichdociekaniachdodziałanialudziinteresu,toteżniezajmowali
sięostatecznymimotywamikonsumentów.Mimotoichteoriacenmiałajednak
naceluwyjaśnienierealnychcenbezwzględunamotywyipoglądy,którymi
kierująsiękonsumenci.
Współczesnasubiektywistycznaekonomiazaczynaodrozwiązaniarzekomego
paradoksuwartości.Nieograniczasiędoformułowaniatwierdzeńdotyczących
22Zob.s.201–203i207–211.
