Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
politykęwczasietamtegokryzysu,byłygłębokoniejednolite.Nie
byłopewności(iniemajejdodzisiajwśródhistoryków)codotego,
gdziedokładniebyłaulokowanawewnątrzwładzwykonawczych
różnychkrajówzdolnośćdokształtowaniapolityki,tymbardziej
żeowapolityka–lubprzynajmniejkierującetąpolitykąróżnego
rodzajuinicjatywy–niekonieczniemiałaswojeźródłonaszczycie
systemu;mogłaonabowiemwypływaćzcałkiemperyferyjnych
miejscwaparaciedyplomatycznym,jakrównieżoddowódców
wojskowych,urzędnikówministerialnych,anawetambasadorów,
którzyczęstodziałalinawłasnąrękę.
Ocalałeźródłaoferująnamzatemchaosobietnic,pogróżek,
planówiprognoz–atozkoleipomagawyjaśnić,dlaczegowybuch
tamtejwojnyjestprzedmiotemtakzdumiewającoróżniącychsię
międzysobąinterpretacji.Praktycznieniematakiegopunktu
widzenianaprzyczynytegokonfliktu,któregoniemożna
bypoprzećjakimśwyboremźródeł.Zdającsobieztegosprawę,
łatwiejzrozumieć,dlaczegoliteraturapoświęconaprzyczynom
pierwszejwojnyświatowejprzybrałatakogromnerozmiary,
żeżadenpojedynczyhistoryk(nawetjakaśwymyślonapostać
władającabieglewszystkiminiezbędnymijęzykami)niemógłby
liczyćnato,żeprzeczytająwcałościwczasieswojegożycia
–dwadzieścialattemuprzeglądówczesnejliteraturynatentemat
liczyłdwadzieściapięćtysięcyksiążekiartykułów[14].Niektóre
opisyskupiająsięnaodpowiedzialnościjednej„czarnejowcy”(tu
najpopularniejszesąNiemcy,leczżadnezmocarstwnieuniknęło
przypisaniamugłównejodpowiedzialnościprzezjakiegośautora);
innizkoleirozkładająodpowiedzialnośćnakilkapaństwlub
szukająbłędóww„systemie”.Złożonośćproblemubyłazawsze
wystarczającoduża,żebymożnabyłodalejciągnąćtenspór.Apoza
debatamihistoryków,którzymająskłonnośćdostawianiakwestii
winylubrelacjizachodzącychmiędzyzdolnościąoddziaływania
pojedynczejjednostkiihamującymijąograniczeniami
strukturalnymi,wielemająturównieżdopowiedzeniaspecjaliści
odstosunkówmiędzynarodowych,wktórychtakiekategorie,jak
odstraszanie,odprężenieorazprzeoczenielubmożliwe
dozuniwersalizowaniamechanizmyrównoważenia,negocjacji
