Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
I.Wrozproszeniu
Zacznijmytak:poroku1989wydawałosię,żeliteraturaponowi
gestzpoczątkuDwudziestolecia.Trafniewyczułtodośćpowszechne
oczekiwanieduchoweJanBłoński,witającwwolnejPolsce„nowych
skamandrytów”3,chociażsamaanalogianieokazałasiętrafnaipo-
za„początkiem”,jużpokilkulatach,straciłaswójpowabkrytyczny.
Podobnie,wkategoriachduchowegoprojektuwolnejliteratury(uwol-
nionejoddotychczasowychzobowiązań),odczytaćmożnatwierdzenie
MariiJanionowyczerpaniusięformacjiromantyczno-symbolicznej
wkulturzepolskiej.
Wmiejsceromantycznegoimaginariumklęskiikonsolacjimiały-
bywejśćobrazy—wiosny,wina,pędzącegotramwaju;terekwizyty
poetyckiewydawałysięwciążatrakcyjneposiedemdziesięciulatach.
Analogiazdwudziestoleciemmiędzywojennym,jakkażdaanalogia,
miałaizatemcośnarzeczy,ibyłanieporozumieniem.Pytaniebyłoby
takie:dojakiego„początku”mogłaodwoływaćsiękrytykaprojektu-
jącanowąsytuację,jeśliniedotamtego„początku”?Gdzie,jeślinie
tam,unosiłsięduchowyklimatoswobodzenia,odzyskaniaprywatne-
goporządkupodekadachpodporządkowaniazbiorowości?Analogia
zDwudziestoleciemwydawałasięwtympunkciena„tak”:odzyska-
nieniepodległości,radośćz„odzyskanegośmietnika”—zachłyśnięcie
wolnościąipierwszerozczarowania.PosługującsięterminamiPiotra
Sommera,możnapowiedzieć,że„poezjęodświętną”musiałazastąpić
„poezjacodzienności”4.Podkreślmyprzeto—atrakcyjnośćtamtego
wzoruwodniesieniudonowejliteraturybyłanadzwyczajkusząca,
wyrastałabowiemzoczekiwania,rzeczywiściewizjonerskiego,pono-
wieniamitu„początku”,założenianowegogmachukulturynagruzach
dawnegoporządku.
Oczywiście,niewchodzisiędrugirazdotejsamejrzeki.Cośsięwy-
darzyłomiędzyrokiem1918a1989.Wszakżeklimatoczekiwańzwró-
3WwypowiedziBłońskiegodla„NaGłosu”(1990,nr1)pojawiłosięzestawienie
dat1918i1989.Natomiastsamookreśleniemłodychpoetówjako„nowychskaman-
drytów”znalazłosięwnumerze16„bruLionu”,jakwolnosądzić,jakoprzejętyod
Błońskiegoporęcznyskrótmyślowyizarazemtropprogramowo-formacyjny.Widział-
bymwięcBłońskiegojako„ojca-założyciela”skamandryckiejparaleliwmłodejpoezji
polskiejpo1989roku.
4P.Sommer,Poezja„odświętna”ipoezja„codzienności”,„Kresy”1995,nr21.
