Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
mywaliżołdu,aichmoralewyraźniepodupadło.Cowięcej,dwajgłówniszwedzcydowódcy
-JacobdelaGardieiEdwardHorn-uciekliwlasprzedszarżąpolskiejhusariiidowództwo
pełniliniżsirangąoficerowie.Polskihetmanuzgodniłwięcznimi,żewypuściszwedzkie
wojska,jeślizłożąprzysięgę,żenigdywięcejniebędąwalczyćprzeciwkoRzeczypospolitej.
Takteżsięstało.PrzedwieczoremSzwedziwyszlizobozu,aarmiapolskaichprzepuściła.
KilkusetnajemnikówzaproponowałoswojąsłużbęŻółkiewskiemu,atennatychmiastskorzy-
stałzpropozycji.Wrezultaciejegosiłybyłyliczniejszeisilniejszeniżjeszczekilkagodzin
wcześniej.BitwazakończyłasiępanicznąucieczkąSzujskiegoiocalałychRosjan(zob.rysu-
nek1.3).PociągnęłotozasobąkapitulacjęzablokowanejarmiiGrzegorzaWałujewa
wCarowymZamieściu(ok.8tys.ludzi)22.
KircholmtojedenznajwiększychsukcesówwojennychwhistoriiiRzeczypospolitej.Jak
pisałprzedlatyMarianKukiel,ntakpełnychzwycięstwmałoznahistoria;anijednegozaś
odniesionegoprzeciwtakiejprzewadze”.BitwapodKircholmemzostałastoczona27wrze-
śnia1605roku23ZewzględunawielokrotnąprzewagęwojskszwedzkichhetmanJanKarol
Chodkiewiczupozorowałodwrótwojskpolskich,abywciągnąćprzeciwnikananiedogodny
dlaniegoterendostoczeniageneralnejbitwy.Wysłałjednocześnie(niepowiadamiającotym
nawetswoichpodkomendnych),oddziałciurówobozowychdopobliskichlasów,aby
wodpowiednimmomencie,wznosząctumanykurzu,pozorowaliprzybyciedoobozupol-
skiegochorągwiKrzysztofaRadziwiłła.Pogłoskaoprzybywającychposiłkachrozeszłasię
błyskawiczniewśródżołnierzyChodkiewicza,zwiększającichzapałdowalki,wśródSzwe-
dównatomiastnastąpiłoprzyspieszenieuderzenia,abyniedopuścićdopołączeniasięwojsk
polskich.Ocenialionibowiem,żełatwiejrozbijąPolakówpojedynczo:najpierwwojska
Chodkiewicza,apóźniejRadziwiłła24.
Szwedzirozpoczęlimarszprzeciwkostanowiskomchorągwihetmana.Donatarciaruszył
pierwszyrzut,naktóryzłożyłosięponad5500piechotyi9dział.Rajtariadrugiegorzutu
HenrykaBrandtawsile1200koniweszłanaleweskrzydło,akonnicaJoachimaFryderyka
Mansfeldalicząca1000koniprzeszłanaprawąflankęzzamiaremwejścianatyłyarmii
Chodkiewicza.Hetmanlitewskiprzewidział,żebitwarozstrzygniesięnajegolewymskrzy-
dle,Szwedzibowiemzewzględunabagnaniemogliokrążyćarmiipolsko-litewskiejnajej
prawymskrzydle.NaSzwedówruszyłyzcentrumchorągwiehusarskieorazjazdaksięcia
22L.Szymowski,BitwapodKłuszynem.ZapomnianytriumfRzeczypospolitej,online:https://www.rp.pl/Rzecz-o-
historii/307129897-Bitwa-pod-Kluszynem-Zapomniany-triumf-Rzeczypospolitej.html[dostęp:04.10.2020].
23T.M.Nowak,J.Wimmer,Historiaorężapolskiego963–1795,WiedzaPowszechna,Warszawa1981,s.194.
24Por.K.Nożko,Maskowanie,zaskoczenieimanewr…,wyd.cyt.,s.16.
20
