Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Szwedów.Wszystkorozegrałosiębłyskawicznie.Próbyprzegrupowaniewojskszwedzkich
niepowiodłysięwobecbezładnejucieczki26.PrzebiegbitwypodKircholmemzostałprzed-
stawionynarysunku1.4.
BuntŻeligowskiego,nżeligiada”(lit.Želigovskiomaištas)-operacjawojskowa,którą
przeprowadziłwpaździerniku1920generałLucjanŻeligowski.Upozorowawszyniesubordy-
nacjęwobecNaczelnegoWodzaJózefaPiłsudskiego,ŻeligowskizająłWilnoijegookolice,
proklamującpowstanieLitwyŚrodkowej,któranastępniezostałaprzyłączonadoPolski.
WistocieakcjatazostałaprzeprowadzonanapolecenieMarszałka27.
PiłsudskijakoNaczelnikPaństwamusiałrespektowaćmiędzynarodowezobowiązania
PolskiprzyjętewSpa,lecznigdyniezamierzałsięzgodzićnato,byWilnobyłolitewskie.
nMarszałekoceniłsytuację”-wspominałgenerał.-nBolszewicyoddaliWilnorządowiko-
wieńskiemu.Polskaniemożetuniczrobić,gdyżniepozwoląnatopaństwakoalicji
iponieważwSpaWilnozostałoprzezrządpolskioddaneLitwie.JeżeliterazWilnaniewyra-
tujemy,tohistorianamtegoniedaruje.inietylkoWilna”28.
Żeligowskizdecydowałsięzatemnażołnierskinbunt”przeciwdyktatowiZachodu,uznał
bowiem,żemetodafaktówdokonanychjestzdecydowanienajlepsza.Wspólnie
zMarszałkiemustalili,żegenerałnapiszedoniegojakoNaczelnikaPaństwalistzpytaniem,
copolskirządzamierzazrobićzWilnemzajętymprzezŻmudzinów.PrzecieżobywateleLi-
twyniemogąwrócićdorodzinnegomiasta,którejestokupowaneprzezrządzKowna.Naten
listPiłsudskimiałodpowiedzieć,żejakoLitwindoskonalerozumieproblem,alepomimo
całejsympatii-niczrobićniemożezrobić.Żeligowskizorganizowałakcjępodhasłemnwra-
camydodomu”,ajegogłównąsiłąbyłaDywizjaLitewsko-Białoruska.12październikagene-
rałwydałdekretdotyczącyorganizacjiwładzynaLitwie.Obwołałsięwnimnaczelnymdo-
wódcąLitwyŚrodkowejjakoniezależnegopaństwa.Jednocześniezapowiedziałutworzenie
TymczasowejKomisjiRządzącej.SejmLitwyŚrodkowejpodjął20lutego1922rokuuchwa-
łęwsprawieprzynależnościpaństwowejZiemiWileńskiej.Zgodniezprawemnarodówdo
samostanowieniauznano,żestanowionabezwarunkówizastrzeżeńnierozdzielnączęść
RzeczypospolitejPolskiej29.
26M.A.Pieńkowski,BitwapodKircholmem27września1605;online:https://histmag.org/Bitwa-pod-
Kircholmem-27-wrzesnia-1605-8471[dostęp:05.11.2020].
27
L.
A.
Zyblikiewicz,
Czy
w1938
roku
mogła
wybuchnąć
wojna
polsko-litewska?,
[dostęp:
online:
https://twojahistoria.pl/2019/04/18/czy-w-1938-roku-mogla-wybuchnac-wojna-polsko-litewska/
21.10.2020].
28S.Koper,T.Stańczyk,OstatnielatapolskiegoWilna,FrondaPL,Warszawa2020,s.112.
29J.Gierowska-Kałłaur,StrażKresowawobeckwestiibiałoruskiej.Deklaracjeipraktyka,[w:]nStudia
zDziejówRosjiiEuropyŚrodkowo-Wschodniej”2009,t.XLIV,s.32.
22
