Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JacekSOSNOWSKI
temperaturowespotkałosięzniezwykłymzainteresowaniemuczonych,wkonsekwencji
dopogonizarekordowowysokąwartościątemperaturykrytycznej.Prowadziłotodo
publikowaniarezultatówbadańnietylkowregularnieukazującychsięrenomowanych
periodykach,aletakżewprasiecodziennej.Apogeumzwiązanychznadprzewodnikami
wysokotemperaturowymioczekiwańmiałomiejscewkońculatosiemdziesiątychina-
stępniezaczęłozlekkaopadać,gdystałosięjasnym,żezastosowanianadprzewod-
nikówwysokotemperaturowychnienastąpiątakszybko,jaktegouprzedniooczekiwa-
no,natomiastmateriałytebędąstopniowoznajdowaćcorazwiększezastosowania
wprzemyśle.Równieżzapałnaukowcówniecozmąciłfakt,żewdalszymciągu,pomi-
mowielupropozycjiiupływulat,niemajednej,powszechnieakceptowanejmikrosko-
powejteoriizjawiskanadprzewodnictwawysokotemperaturowego.Pojawiająsięnowe
koncepcjeopisującetozjawisko,np.typukreacjinowychcząstekprzenoszącychspin
(spinonów)orazładunek(holonów),którewkolejnychmodelachzastępujesięzmody-
fikowanymispinonami(spinony1),cząstkamiładunkowymi(chargonami)itd.,alezu-
nifikowanejteoriiHTSnadalbrakuje.Powyższecząstkijakkolwiekwydająsiędośćegzo-
tyczne(elektronbezładunku-spinonorazelektronbezspinu-holon)sąwpewnym
sensiedalekąanalogiądualizmupowszechnieakceptowanychcząstekwystępujących
wpółprzewodnikach-elektronówidziur.Istniejąrównieżsilneoczekiwaniarozwoju
tejproblematykiwPolsce.Związaneonesąmiędzyinnymizżywymitradycjamibadań
niskotemperaturowychwPolsce,począwszyoduzyskaniawXIXwiekunaUniwersy-
tecieJagiellońskimwKrakowie,przezprof.WróblewskiegoiOlszewskiegonajniż-
szychwówczastemperaturiskropleniapowietrza.Zkoleiw1929r.prof.Wolfke
zPolitechnikiWarszawskiej,wrazzprof.KeesomemwlaboratoriumwLeidzie(Holan-
dia),odkrylianomalięstałejdielektrycznejheluwtemperaturze2,2K,awięcdefacto
efektnadciekłości,sześćlatprzed1935rokiem,oficjalnieprzyjętądatąodkrycianad-
ciekłościheluprzezKapicęivanAllena,wbadaniachnieciągłościciepławłaściwego
helu-krzywejλ.Zauważmy,zebyłotosłynnelaboratoriumzałożoneprzezHeike
KammerlinghOnnesa,wktórymskropliłonw1908r.hel,awięcdokładnie100lat
temu.Dokonanietoumożliwiłoodkrycienowychzjawiskkwantowych-nadprze-
wodnictwainadpłynnościizaowocowałotransformacjąodnaukiklasycznejobowią-
zującejwXIXwiekudonaukikwantowejrozwijanejwXXwieku.Zaznaczmy,że
KammerlinghowiOnnesowizostałaprzyznanapo5latach,w1913r.nagrodaNoblaza
skropleniehelu,natomiastsamoodkrycienadprzewodnictwaw1911r.byłowówczas
zbytświeżymdokonaniem,żebypodwóchlatachuhonorowaćjetymwyróżnieniem.
TakwięczabadaniazjawiskanadprzewodnictwaprzyznanowielenagródNobla-
Bardeenowi,Schriefferowi,Cooperowi,Josephsonowi,Mullerowi,Bednorzowiiinnym,ale
nieKammerlinghowiOnnesowi,którynadprzewodnictwoodkrył.
JednązgłównychprzyczynrozwojukriogenikiwPolscebyłoprzezwielelat
stwierdzeniewystępowania,należącychdonajbogatszychwświeciezasobówhelu
wzłożachgazuziemnegowOdolanowie,wokolicachOstrowaWielkopolskiego.Sąto
jednezczterechrozpoznanychnajwiększychzłóżheluoboksyberyjskichwOrenburgu
(Rosja),złóżwAlgeriiiwKansaswUSA.Obecniezainteresowanieskroplonymhelem
niejestjużtakwysokie,gdyżnadprzewodnikiwysokotemperaturoweotworzyłynową
erę-nadprzewodnictwawciekłymazocie.Helgazowyużywanyjestgłówniewspa-
walnictwie,woperacjachzwiązanychznurkowaniem,natomiastwpostaciskroplonej
główniewmedycynie,dochłodzeniaelektromagnesówtomografówkomputerowych,
11
