Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
CzęśćI.Pojęciedyskursuijegooperacjonalizacja
tekstamiawydarzeniami.Badaczereprezentującytopodejściesązatemzainte-
resowaniwykryciemideologicznychzałożeńukrytychwstrukturachtekstowych
–bypomócludziomopieraćsięimiprzezwyciężaćróżneformynadużyćwła-
dzy”28.Założenietoprowadzidownioskówopoważnychkonsekwencjachteo-
retycznychimetodologicznych,zktórychpodstawowygłosi,żetowłaśnieana-
lizajęzykazapewniamożliwośćdostrzeżeniaibadanianierównościspołecznych
(relacjiwładzy),wdalszejzaśkolejności–rozwiązaniaproblemówspołecznych,
aostatecznie–zmianęspołeczną.Zzałożeniabadasięwięctusytuacjedomina-
cji.Jednakniedominacji,bytakrzec,indywidualnej,alezinstytucjonalizowanej,
społeczniestrukturyzowanej.WklasycznymujęciuvanDijkaistotąkrytycznej
analizydyskursujestwłaśniebadanierelacjimiędzydyskursem,władzą,domi-
nacjąanierównościamispołecznymi29.
NiewątpliwiewięcKAD,wodróżnieniuodklasycznychujęćlingwistycznych,
przynależydopolateoriikrytycznej.HOileujęcianiekrytyczne(non-critical)
takżemogąbadaćirzeczywiściebadająpraktykispołeczne,podejściakrytyczne
iniekrytyczneprzyjmująróżnezałożeniadotyczącetychpraktykitego,jak
należyjebadać.Niekrytycznepodejściamajątendencjędo[ś]ujmowaniaprak-
tykspołecznychwyłączniewterminachwzorówspołecznejinterakcji.Natomiast
podejściakrytyczneidądalejiujmująpraktykispołecznenietylkowterminach
społecznychrelacji,aletakżewkontekścieichimplikacjidlazjawisk,takichjak
status,solidarnośćspołeczna,dystrybucjadóbriwładza”30.Zakładasięprzytym,
żeoweHstrukturydominującestabilizująkonwersacjęinaturalizująją.Oznacza
to,żeefektywładzyiideologiiwprodukcjiznaczeniasąukryte,przyjmującjed-
nocześniestabilneinaturalneformy:sąuznawaneza»dane«.Opórjestzatem
rozumianyjakołamaniekonwencjiistabilnychpraktykdyskursywnych,wakcie
kreatywności”31.
Pełnacharakterystykakrytycznejanalizydyskursuzdecydowanieprzekracza
ramytejksiążki.Przywołaniepowyżejpodstawowychzałożeńtegopodejścia
służyraczejtemu,byspróbowaćwykazaćjegozasadniczezałożeniateoretyczne
oraz–wdalszejczęści–wskazaćnatymtlespecyfikęteoriidyskursutypu
Foucaultowskiego.
28J.Todolí,M.Labarta,R.Dolón,WhatisCriticalDiscourseAnalisis,HQuadernsde
Filologia.EstudisLingüístics”,Vol.XI(2006)9–34,s.18.
29Por.zwłaszcza:T.A.vanDijk,Principlesofcriticaldiscourseanalysis,HDiscourseand
Society”,4,1993,s.249–83;tenże,Ideology,Sage,London1998.
30AnIntroductiontoCriticalDiscourseAnalysisinEducation,ed.R.Rogers,Routledge,
2004,s.28.Wyrazemtakiegopodejściateoretycznegobywająkonkretnedziałaniaspołeczne,
np.ruchHCriticalLanguageAwarness”naUniwersytecieLancaster(por.AdvancesinDis-
courseStudies,op.cit.,s.196in.).
31R.Wodak,M.Meyer,MethodsofCritical…,op.cit.,s.3.
