Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wrozważaniachnadindywidualno-subiektywnymstosunkiemjed-
nostekdoposzczególnychobiektów,sytuacjiiwreszciespołecznejrze-
czywistościjakocałościużywasięwtradycjinaukspołecznychbardzo
wielupojęćteoretycznych.Rozważającindywidualnystosunekdopo-
jedynczychobiektówczysytuacji,mówisięnp.odefinicjisytuacji
czypostawie.Próbowaćmożnatakżeopisywaćindywidualnystosu-
nekdowiększychfragmentówczynawetcałościotaczającejjednostkę
społecznejrzeczywistości.Stosujesięwtedyrozmaitekategorieteore-
tyczne,układającesięzwyklewtypologie.
R.Merton(1982,s.203ipassim)proponujetypologięindywidualne-
goprzystosowaniadosystemu,uwzględniającstosunekjednostekdo
celówkulturowychorazdonorminstytucjonalnych,czyliprzyję-
tychizinstytucjonalizowanychśrodkówczysposobówzdążaniado
owychcelów.PierwotnatypologiaMertonaobejmujekonformizm,in-
nowacje,rytualizm,wycofanieibunt.TypologiętęrozbudowałS.No-
wak(1986),analizującdziewięćmożliwychlogiczniekombinacji(do
listyMertonowskiejdochodzątum.in.:frustracyjnafiksacjanacelu,
kontrrytualizmiutopia).Innetypologieodnosząsiędopostępowania
ludziwsytuacjachzmiany(Balandier1984),wobrębieinstytucjito-
talnych(Goffman1975,s.162ipassim),wsytuacjizewnętrznegoprzy-
musu(Koralewicz1983).Wsocjologiiznanesątakżem.in.typologia
D.Riesmana(1972),mówiącaotrzechtypachcharakteruspołeczne-
go(ludziesterowanitradycją,ludziewewnątrzsterowniiludzie
zewnątrzsterowni),orazF.Znanieckiego(1974)–różnychtypówoso-
bowościspołecznej(człowiekdobrzewychowany,człowiekpracy,
człowiekzabawy,zboczeniecnad-ipodnormalny).A.Siciński
(1978,s.370ipassim)zkoleirozważaróżnewymiarywyznaczające
wariantystylówżycia.Wnaukachspołecznychfunkcjonujeteżbardzo
częstoterminorientacja.PosługujesięnimT.Parsons(1951),zprzy-
miotnikiemwartościującaużywategosłowaC.Kluckhohn(1962),
stosująjetakżepsychologowie(Deutsch1985;Skarżyńska1987).Czę-
stooweorientacjepróbujesięporządkowaćwpewneopozycyjnepary
czyteż,mówiącostrożniej,wymiaryalbokontinuaoopozycyjnychbie-
gunach,rozumianychjakotypyidealne.KonstrukcjitakiejużywaT.Par-
sons(1951),tworzącpięćznanychparzmiennychwzorcowych,czyli
opozycyjnychwyborów,którerozstrzygnąćmusijednostkawkażdej
sytuacjispołecznegodziałania;wodniesieniudospołeczeństwapolskie-
13
