Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zmuniewidzialnejręki.Zinnejperspektywy,istnienietakiegoindy-
widualno-osiągnięciowegosystemuwartościjestniezbędnymelemen-
temnależytegofunkcjonowaniainvisiblehand.Podrugie–mogątobyć
wartościodwołującesięwprostdodobrawspólnotyiformułująceideał
podporządkowaniainteresówindywidualnychinteresowiwspólnemu.
Jeślibynabrałyonemocysterowaniazachowaniamiindywidualnymi,
towtedywzasadzieniepotrzebnabyłabyniewidzialnaręka.Racjęma,
jakmożnasądzić,J.Reykowski(1987,s.53ipassim),iżmotywacji
działańludzkichnienależysprowadzaćjedyniedoegocentrycznegoin-
teresu,żemożemiećmiejscetakżeautentycznezaangażowaniepro-
społeczne.Rzeczjednakwstworzeniutakichwarunków,wktórychowo
zaangażowanieprospołecznemogłobysięrzeczywiściewyrażaćwswo-
bodnejaktywności,aniebyćnadużywaneczywykorzystywanejedynie
jakoelementmanipulacjialbopróbaindoktrynacjiwobecdominacjiprzy-
musuwmonocentrycznymładziespołecznym.Dominacjawartościjako
mechanizmusterującegoludzkimizachowaniamiodpowiadakolejnemu
wtypologiiS.Ossowskiegoładowiprzedstawieńzbiorowych.Przytym
typieładupodstawowymproblememjestjednakstopieńzintegrowania
owychwartościiichrzeczywistejfunkcjonalnościwzględemsystemu.
Zachowanialudzkiewyznaczanesązwykleprzezpewnąkombinację
przymusu,obiektywnychzależnościsystemowychorazzinternalizowa-
nychwartości.Współdziałanieobiektywnychwarunkówsystemowych
iwspólnychzinternalizowanychwartościwydajesiębyćsytuacjąopty-
malną.TymczasemwPolsceżadnaztychmożliwościniebyłanależy-
ciewykorzystana.Przymusfizycznyniebyłwzasadzie–icałeszczę-
ście–nigdystosowany,zewnętrznepresjeinnegotypuprowadziłyprzede
wszystkimdooportunizmuimimikry,generującprzyzwolenie,anie
zaangażowanie.Niedziałałprawiezupełniemechanizmniewidzialnej
ręki.Wieledziedzinnaszegożyciafunkcjonowałowtakisposób,że
jednostkazaspokajającinteresyosobiste,czyniłatoczęsto(iniejako
zmuszonabyłatoczynić)wsposóbnarażającynaszwankinteresogól-
ny.Tworzącysięnieoficjalnysystemzdobywaniadóbriusługzawielo-
krotniewyższąstawkę(częstoprodukowanychzapomocąspołecznych
narzędzi,urządzeń,środkówtransportu),dziękiłapówkomiznajomo-
ściom,totylkoniektóreprzykładytejsytuacji.Rozchwianybyłwresz-
cietakże–jakwskazywanowyżej–systemnaczelnychwartości,zwłasz-
czahasłaoficjalnejideologiibądźtraktowanebyłyjakopropagandowa
24
