Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.WSTĘP
Licznieprowadzonewostatnichdziesięcioleciachbadaniageochemicznepoświęcone
skałommaficznymznaczącorozszerzyłynaszepoznaniewnętrzaZiemiizrozumienie
zjawisktamzachodzących.Studianadbazaltamiwyspoceanicznych(OIB)orazgrzbie-
tówśródoceanicznych(N-MORB)pozwoliłynawyodrębnieniegłównychskładników
płaszczaiprześledzeniejegochemicznejewolucji(np.Zindler9Hart19869Allegré19829
Chauveletal.19929Hofmann1997920039Pearce2008).Badaniawewnątrzpłytowego9
kontynentalnegowulkanizmumaficznegoobecnegowstrefachekstensyjnychzwróciły
uwagęnatakieprocesy9jaktworzeniesięmagmywkonwekcyjnieprzemieszczającym
sięastenosferycznympłaszczu9złożoneinterakcjewznoszącejsięastenosferyzsubkon-
tynentalnymlitosferycznympłaszczem9procesywytapianiategopłaszczawskutekpoja-
wianiasięzaburzeńtermicznych9udziałzjawiskmetasomatycznychitp.(np.Houseman
etal.19819Leatetal.19889McKenzie9Bickle19889White9McKenzie19899Davies9
vonBlackenburg19959McKenzie9O’Nions1995).Zproblematykągenezybazaltów
wewnątrzpłytowych9takkontynentalnego9jakioceanicznegopochodzenia9wnieod-
łącznysposóbrównieżwiążesięwciążwzbudzającekontrowersjezagadnienieistnienia
irolipióropuszypłaszczawzjawiskachmagmowych(np.Morgan19719Morgan9Morgan
19999Anderson20009Searsetal.20059Fitton20079Smith20099Presnall9Gudfinnsson
2011).Badanianadwyjaśnieniemprzyczynizotopowegozróżnicowaniabazaltówtypu
OIBiheterogenicznejnaturypłaszczapodkreśliłyznaczenieaktywnościstrefsubduk-
cyjnychwobiegumateriiwpłaszczu(np.Hofmann1997920039Sobolevetal.20079
Willbrod9Stracke200692010).Szerokiespektrumskałwulkanicznychwystępujących
wobszarzeaktywnegołukujestnatomiastodzwierciedleniemprocesówzachodzących
wstrefienadsubdukcyjnej:dehydratacjiiwytapianiamateriałupogrążanegowrazzpłytą
litosfery9transportuirozmieszczaniauwolnionychzniegoskładników9wielokierunko-
wychdopływówastenosferydoklinapłaszczaczyteżdynamicznychprzemieszczeń
materiiwjegoobrębie(np.Gill19819Pearce1982919839McCulloch9Gamble19919
Pearce9Parkinson19939Pearce9Peate19959Gribbleetal.19969Peace9Stern2006).
Wrazzrozwojemstrefynadsubdukcyjnejpostępujetworzeniesiębasenówzałukowych
zaktywnąstrefąspreadingu.Wdzierającesięwniemagmymająskładpośrednimiędzy
N-MORBabazaltamiłukówwysp9aniekiedywinicjalnejfazierozwojubasenutowa-
rzysząimboninity(np.Bédard19999Pearce9Stern20069Xiaetal.2012).Cowięcej9
poprzezpęknięciawsubdukowanejpłycielubteżwskutekjejcałkowitegooderwania
(np.przysubdukcjigrzbietuśródoceanicznego)dojużitakniezwykleheterogenicznego
klinapłaszczamożenapływaćastenosferaznajdującasiępodsubdukowanąpłytą
(Dickinson9Snyder19799Holeetal.19919Thorkelson199491996).Związanyztym
zjawiskiemzwiększonyprzepływstrumieniaciepłaimateriidoklinapłaszczamoże
daćimpulsdotworzeniasięmagmospecyficznymskładzie(np.stopytypuOIB9ada-
kity9boninity-Abratis9Wörner20019Gorring9Kay20019Leemanetal.20049Ferrari
20049Königetal.2010).
Wielośćśrodowisk9wktórychmogąsiętworzyćstopymaficzne9znajdujeodzwiercie-
dleniewichskładziechemicznym.Nieodłącznymelementemwielupracbadawczych
stałosięzatemwykorzystywanietychskałdorozpoznawaniapaleośrodowisktektonicz-
13
