Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
Wstęp
patrujebytquabyt.Tymsamymjestróżnaodinnychnauk,wtym
odfizyki.Wduchutejdystynkcjiokreślamytutajrozważania
oinnymniżfizykalnysensieczasujakometafizyczne.Tytułksiąż-
kiuwydatniawięc,żeniezajmujesięonafizykąanijejpojęciami.
MówiteżArystoteles,żefilozofowaniezrodziłosięzezdzi-
wienia,zchęcizastąpienianiewiedzywiedzą,czyliprzypisuje
filozofiicharakterpoznaniateoretycznego.Przezswojedługie
iburzliwedzieje,poprzezogromnąróżnorodnośćszczegółowych
określeń,metafizykazachowaławswymznaczeniuteobiewy-
mienionewłasności:to,żejestwzględemnaukszczegółowych
samodzielnąrefleksją,orazto,żejejźródłemjestpoczucienie-
wiedzyipragnienielepszegorozumieniarzeczywistości.Pozyty-
wizmuczyniłzmetafizykipotworagroźnegodlamyśleniairozu-
mu,leczkażdy,ktoprzyjrzysiędziejommetafizyki,łatwodo-
strzeże,żebyłaonanaogółracjonalnymdociekaniemwkwe-
stiach,wktórychnaukinieumiałynicpowiedziećistawałyprzed
ścianąniewiedzy.Nadmiernaspekulatywnośćmożebyćprze-
szkodąwrozumieniuświata,leczjeszczewiększąprzeszkodą
możebyćnadmiernedążeniedoszczegółowościiweryfikowal-
ności,którewyjaławiawszelkąmyśl.
Zawartewtejksiążceanalizyróżnychfilozoficznychkoncep-
cjiczasuzmierzającychdowyjaśnieniakwestiitakich,jak:czym
jestczas?,jakiejestźródłoczasu?,dlaczegoczasjestzagadkądla
myśli?–określamyjakometafizycznewewskazanympowyżej
sensie.Przedewszystkimniemająonenicwspólnegozczasem
fizykalnym,zczasemmierzonymprzezprecyzyjneinstrumenty,
jakimzajmujesięfizyka.Sąwięconewnajdosłowniejszymsen-
sieEpozafizyką’.Niejesttoaniuchybienie,anigestnieprzyjazny
wobecfizyki.Respektującprawofizykówdokoncepcjiczasu
związanejzichdoświadczeniembadawczym,niegodzimysię
jednakzpoglądem,żejesttojedynewłaściwepojęcie
czasu.Istniejąinneniżfizykalnewymiaryrzeczywistości,jaki
inneaspektyczasu,którychfizykaaniniechce,aniniepotrafi
rozświetlićiktórewymagająinnegorodzajurefleksji.Niektóry-
miznichwłaśniewtejksiążcesięzajmujemy.Jesttoczashisto-
ryczny,czasżycia,czaspamięci,czasświadomościetc.Te,inne
niżfizykalny,sensyczasuniesąaniurojeniem,aniwtórnąkon-
