Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Erozjasubstancjipaństwaiobywatelstwawspołeczeństwieponowoczesnym
29
ciłomożliwośćbezpośredniegooddziaływanianaprocesygospodarcze,których
determinantysąobecniezlokalizowanenapoziomieprocesówglobalnychoraz
wprzestrzenilokalnej,gdzieskupionyjestwłaściwypotencjałspołeczeństwa
igospodarkiopartychnawiedzyikreatywności.
Wrazzkurczeniemsięmożliwościpaństwa,kurczysięzakresmożliwości
współczesnegoobywatela.Kwestiezwiązanezgospodarką,bezpieczeństwemczy
ekologią,któremająpierwszorzędneznaczeniedlawspółczesnychobywateli,
zapadającorazczęściejpozademokratycznąkontroląpaństwanarodowego.Wy-
nikatostąd,żencorazwiększyzasóbdecyzjiożyciowymznaczeniunprzepływa”
zpoziomunarodowejpoliarchiinapoziomglobalny,arolaobywatela[...]staje
sięcorazbardziejwyzutazistotnychtreściicorazbardziejfasadowa”53.Proces
tenprzyspieszadodatkowowzrastającypoziomskomplikowaniaizłożoności
sprawpodejmowanychirozstrzyganychnapoziomiepaństwa,funkcjonującego
nawieluscenachglobalnejmetagry,coprzekładasięnawzrostznaczeniaeksper-
tówwprzestrzenipublicznejdebatyizniechęceniedoudziałuwniejzwykłych
obywateli.
Listawyzwań,przedjakimistajeklasycznymodeluniwersalistycznego
obywatelstwajestznaczniedłuższa.JacekRaciborskiwymieniadalszeobszary,
wktórychdokonujesięjegoobecnarekonfiguracja54.Zmianacharakterugra-
nicpaństwowychiterytorialnościpaństwaprzekładasięnandeterytorializację
obywatelstwa”
.Zjawiskotozwiązanejestzeswobodnymzarównolegalnym,jak
inielegalnymprzemieszczaniemsię,cowistotnysposóbnaruszawięźobywatela
zterytoriumjegopaństwa.Doskonałąilustracjątegostanurzeczyjestsytuacja
UniiEuropejskiej,którawyposażyłaobywatelipaństwczłonkowskichwdo-
datkowe,nakładającesięnatonarodowe,obywatelstwoeuropejskie.Sytuacją
zupełniepowszechnąjestdługotrwałezamieszkiwanieobywatelipozagranicami
swojegopaństwa,bezzamiaruzmianyobywatelstwa,względniefunkcjonowanie
wprzestrzenimiędzypaństwowej,kiedytreściącodziennegożyciawspółczesnego
obywatelajestregularneopuszczanieterytoriumswojegopaństwa,nakilkumie-
sięczne,aczasemkilkuletnie,pobytyzagranicznedokonującesięwpewnymsta-
łyminterwale.Kolejnaistotnazmianadotyczyprawiobowiązkówjakoistotnego
komponentuobywatelstwa,którychźródłemigwarantempozostawałopaństwo.
Obecniejednakniejestjużonoichjedynymźródłemwzwiązkuzwzrostemilo-
ściaktówprawamiędzynarodowego,orzecznictwamiędzynarodowychtrybuna-
łówczychociażbytraktatóweuropejskich,któreobowiązująobywateliwsposób
bezpośredni,dająctakżemożliwośćodwoływaniasiędonichwobronieswoich
praw,równieżwtedy,kiedynaruszeniadopuściłosiępaństwo,zktóregoobywatel
sięwywodzi.Pośródroszczeńzaczynająnatomiastdominowaćodwołaniado
53
E.Wnuk-Lipiński:Światmiędzyepoki...,s.103.
54
J.Raciborski:Obywatelstwowperspektywiesocjologicznej.Warszawa:PWN,2011,
s.47—50.
