Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Między„białym”a„czerwonym”imperium
33
atamanaNestoraMachny80.ArmiaCzerwonabyłabliskacałko-
witegozałamania81.JużwkońcuczerwcaSiłyZbrojnePołudnia
RosjiwkroczyłydoCharkowaiCarycyna(późniejStalingrad,
obecnieWołgograd);KijóworazOdessapadłytegosamegodnia
(23VIII1919),kilkadnipóźniejPołtawa;padłKursk(20IX
80
NestorMachno(1889-1934Paryż),anarchista,przywódcapartyzantkiludowejnaUkrainie;
pochodziłzbiednejrodzinychłopskiejzewsiHulajPolek.Jekaterynosławia;wmłodościwstą-
piłdokółkaanarchistycznegoizaudziałwzamachunaoficerapolicjiskazanynadożywotnie
więzienie,gdzienaButyrkachspotkałsięzPiotremArszynowem,filozofemitaktykiemanar-
chizmu,idużosięwtymzakresienauczył;zwolnionywwynikuamnestiiporewolucjilutowej
1917wróciłdoHulajPolaitamstworzyłzbrojnąbandę,któragrabiłaokolicznedworyiroz-
dawaładobrabiednymchłopom;podczasokupacjiUkrainyprzezpaństwacentralneukrywał
się,anastępniewyjechałdoMoskwy,gdziespotkałsięm.in.zLeninemorazPiotremKropotki-
nem-głównymteoretykiemanarchizmukomunistycznego;wjesieni1918wróciłwrodzinne
stronyipodjąłdziałaniazbrojneprzeciwkowojskomaustriackimorazsiłomSkoropadśkiego,
anastępnieprzeciwkoDyrektoriatowiURL;nadużymobszarzeopanowanymprzezsiłyMachny
realizowałanarchistycznymodelniezależnegopaństewkaopartegookomunywiejskie,okresowo
takżewJekaterynosławiuiAleksanddrowsku;zwalczałantysemityzm;jegohasłotonjesteśmyza
bolszewikami,aleprzeciwkomunistom”;miałogromnytalentiinstynktdowódcydużychfor-
macjiwojskowo-partyzanckich,wniekorzystnympołożeniujegochłopscyżołnierzerozpraszali
sięwśródludnościwiejskiej,bynawezwanieugrupowaćsięiuderzyćniespodziewaniezogrom-
nąsiłą;jegopomysłembyłozastosowanietaczanki-zaprzęgukonnegozzamontowanymcięż-
kimkarabinemmaszynowym;miałogromnyposłuchiautorytetwśródpodwładnych;w1919
współpracowałzArmiąCzerwonąprzeciwkosiłomDenikina,któremuzadałdruzgocąceciosy;
okresowowalczyłzlokalnymiwładzamibolszewickimi;jegosiłyprzyjętewII1919doArmii
Czerwonejszacowaćmożnanawetnablisko100tysięcyludzi;odmówił,gdybolszewicypró-
bowaliwysłaćgonafrontpolski;występowałprzeciwkokontyngentomżywnościowymwładzy
radzieckiej;jegopodkomendnidopuszczalisięokrucieństwigrabieży;wVI1919zostałwyjęty
spodprawaiformalniepozbawionydowództwa,aleniemiałotopraktycznegoznaczenia,gdyż
jegoludzienadalgosłuchali;kazałzabićdwóchagentówCzeki,którzyprawdopodobniemieligo
zamordować;wjesieni1920zgodziłsięnaponownąwspółpracęzArmiąCzerwonąprzeciwko
armiigen.Wrangla;popokonaniuWranglabolszewicyzaatakowaliipochwycilisztaborazdużą
liczbężołnierzyMachnyiwwiększościichwymordowali;Machnowymknąłsięzobławyizbiegł
iprzezRumunię,Polskę,Niemcy;dotarłdoParyża,gdziepracowałjakoprostyrobotnik,rozpił
się,zmarłwbiedzienagruźlicę.Zob.przedewszystkimksiążkęjegonajbliższegowspółtowarzy-
szawwalkachowychczasówWolina(pseud.):Wolin[W.M.Eichenbaum],Nieznanarewolucja
1918-1921,wstępP
.Avrich,Poznań2007,s.87,passim;takżeW
.Roszkowski,w:Słownikbiogra-
fcznyEuropyŚrodkowo-Wschodniej,podred.W
.RoszkowskiegoiJ.Kofmana,Warszawa2004,
s.766-767;W
.Serczyk,HistoriaUkrainy…,s.275;G.Przebinda,J.Smaga,KtojestkimwRosji…,
s.174-175;WEPXVI369;Leksykonhistoriiświata:Rosja…,s.161;Leksykonhistoriipowszech-
nej…,s.254;Leksykonhistoriiświata,red.A.Bartnicki,s.253.
81
G.Swain,WojnadomowawRosji,tłum.Z.Simbierowicz,Warszawa2007,s.148,passim.
