Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Między„białym”a„czerwonym”imperium
37
zSẻvres88rozbiórImperiumOsmańskiegoplanowanybyłizreali-
zowanymiałbyćwszakbezudziałuRosjibolszewickiej,aleprzez
państwanimperialistyczne”
,któredlaczerwonejRosjibyływro-
gami89.Wtensposóbdwajodwieczniwrogowie-TurcjaiRosja
czerwona(aletylkoczerwona)-znalazłysięjakgdybypojednej
stroniebarykady.Geograficzniezaśjedynymmiejscemstykubyło
ZakaukazieiKaukaz,toteżnicdziwnego,żejeślimiałodojśćdo
porozumieniaobupaństw,towsposóbnaturalnyterentenstał-
bysięzakładnikiemimiejscemtargówterytorialnychbezudziału
narodówtamżyjących.Nacjonalizmtureckikemalistówzistoty
swejodrzucałturanizm,panturkizm,pansilamizm,awięcidee90,
któremogłybybyćgroźnedlabolszewickiegoodbudowywania
gov.krd/about-kurdistan/history-of-kurdistan/?lang=pl[dostęp:8.01.2018].Opracachdużego
zespołudlaprzygotowania14punktówWilsonazob.szczegółowoA.Mania,EuropaŚrodkowa
wcelachpolitykiUSAwlatachIwojnyświatowej.14punktówprezydentaWilsona,[w:]Państwa
europejskienadrodzedoniepodległości(wdrugiejpołowieXIXiXXwieku).StudiaofarowanePro-
fesorowiMarianowiZgórniakowi,podred.I.Stawowy-KafiiW
.Rojka,Kraków1903,s.159-176.
88
TeTreatyofSèvres,1920(from:TeTreatiesofPeace1919-1923,Vol.II,CarnegieEndowmentforIn-
ternationalPeace,NewYork,1924.)WWIDocumentArchive
>
ConventionsandTreaties
>
PeaceTreaty
ofSèvres
>SectionI,Articles1-260,
https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Section_I,_Articles_1_-_260,
29X2017.
89Jakwiadomo,10sierpnia1920r.wSẻvrespodParyżemprzedłożonoTurcjiwarunkitrak-
tatupokojowego;przedstawicieletureccygosygnowali.NajegomocyTurcjamiałautracić
trzyczwarteswojegodotychczasowegoterytorium.WielkaBrytaniaotrzymywałajakotery-
toriamandatoweArabię,Mezopotamię,PalestynęorazMosul;FrancjamandatynadSyrią
orazCylicją;GrecjamiałaotrzymaćTracjęWschodniązpółwyspemGallipoliorazSmyrnę
(Izmir),wktórejpopięciulatachmiałodbyćsięplebiscyt;Włochommiałprzypaśćogromny
obszarpołudniowo-wschodniejAnatoliiodAdalii(Antalya)doKonyi;napołudniumiał
powstaćKurdystancieszącysięautonomią,anawschodzieniepodległaWielkaArmenia,
którejostatecznegranicemiałybyćpoddanepodarbitrażprezydentaUSAWilsona.Cie-
śninyplanowanozdemilitaryzowaćizapewnićswobodnążeglugę.TylkoRosja-oczywiście
-niemiałanicotrzymać,aprzecieżnapoczątkuwojnycarskaRosjazpoważnymiszansami
reflektowałanaStambuł.Zbrodniarzemielizostaćosądzeni.PonadtoTurcjamiałautrzymy-
waćarmięniewiększąniż50tys.żołnierzy,miaławydaćaliantomniemalcałąflotę;zlikwi-
dowaćfortyfikacjewcieśninach.J.Reychman,HistoriaTurcji…,s.291-292;M.Bankowicz,
w:HistoriapolitycznaświataXXwieku.1901−1945,red.M.Bankowicz,Kraków2004,s.149;
M.Tanty,BałkanywXXwieku.Dziejepolityczne,Warszawa2003,s.124.
90
Zob.otymS.Chazbijewicz,RuchideowymuzułmanówrosyjskichwpoczątkachXXw.,
[w:]Islamaświat,podred.R.BäckeraiS.Kitaba,Toruń2005,s.156-157.
