Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
narodowym.Działatuzasada,którąAntoniKrohwcharakterystycznysobie,przekornysposób
kwitujenastępująco:sztukagóralskaHjestpięknaijuż;ktosięniąniezachwyca,niemaprawado
tytułuczłowiekawyrobionego,anadobitkęniejestdobrymPolakiem”(1999,s.126).Nie
widziałamnigdy,byktośchciałsięfotografowaćzrolnikiemprzykombajnie,możeczęściejz
Hdoświadczonym”panempodprowincjonalnąbudkązpiwem,aletochybatylkopoto,bydać
upustswoimwyobrażeniomopolskiejwsi,którytoupustwkrótcepojawisięnaFacebookuczy
Instagramie.Natomiastzbacąijegoowcami,zfiakremijegokoniemczyzkarczmianym
muzykantemkażdychętniezrobisobiezdjęcie.Słyszałamraz,będącwZakopanem,jakmamaz
podziwemtłumaczyłaswojemusynkowi,zczegoskładasięijakipięknyjestHgóralskistrój”
kelnerki(któryoczywiściegóralskiwgóralskimsensieniebył).Góraletrafiliteżdoprzestrzeni
komercyjnej:nieustraszonywolnyGóralsiłąwzrokuposkromiwilka,porozmawiazhalnym
wiatremlubujarzmidzikiegomustanga(swojądrogąciekawe,dlaczegotwórcyreklamypiwa
TatraumieścilimustangiwTatrach).Podhalaniestalisiębohateramikultowychseriali-nietylko
podstarzałegojużHJanosika”,lecztakżenowoczesnych,polsatowskichHSzpileknaGiewoncie”.
WizerunekGóralanawetwspółcześniemasięwięcznakomicie.WynalezionePodhalewciąż
działa.Sądzę,żedziejesiętakprzedewszystkimdlatego,żesamiGóraleuwierzyliwpodhalański
mit,wto,żesąHistotamiwyższegotypu”,jakpisałWitkiewicz(za:Malewska-Szałygin2008,s.43).
Cowięcej,jestemprzekonana,żewiaratazrodziłasięwichgłowachjużdawnotemu-czy
przygrywającynapańskichposiadachSabałaniemiałpoczuciawłasnejwartości?Czybrakowało
jejAnieliGut-StapińskiejalboHelenieRojównie,kiedywydawałysięzamążzainteligenckich
chłopcówirazemznimitworzyłygóralskiHfolklor”?CzyBartuśObrochtaniewierzyłwabsolutną
wyższośćgóralskiejmuzyki,kiedykomentowałutworySzymanowskiego,mówiąc:HPieknieście
towyzdajaliPanieSzymanoski.Wyjużcositakiegowuchumocie,cosiinksejakojo,aletez
dobre”?(DługołęckaiPinkwart1992,s.37).Czywkońcunieztejwiarywyrósłcały
międzywojennyruchregionalny,któregoinicjatoramimożeibyliprzybysze,aleprzecieżiGórale
zdumąwnimuczestniczyli?DostrzegałtojużStanisławWitkiewicz,którybyłprzecieżjednymz
najważniejszychtwórcówgóralskiejmitologii-jednakpatrzączpewnejczasowejperspektywy,
wPolatachpisał,żeprostaHlogikazdarzeń[...]każesięmasomludowymuznawaćzaskupienie
ludziowyższych,lepszychcechachiprzeznaczeniuspołecznym”(1978,s.48-49).Otym,jaksilna
byłaowawiarawewłasnąnadprzeciętność,atakżejakszybkoidoskonalegóralskieelityprzejęły
językiHkolonizatorów”,świadczychoćbyfragmentwystąpieniaWładysławaOrkana,czołowego
góralskiegopisarzairegionalisty.SwojeprzemówieniezatytułowałWskazaniadlasynówPodhala
iwygłosiłjenaVIZjeździePodhalanw1922roku:HDążdotego,abyTwoja,oczyszczonaz
nalotówobcych,kulturaludowaposzławgórę,rozkwitnęławkwiatwielkiejkulturynarodowej,
bygodniejzająćpoczesnemiejscewdorobkuwszechludzkim.[...]dąż:byTwojeojczystepieśni,
niezabaczonejeszczenuty,wyznaczałysięworkiestrzeświata;byzkozikowychojcówrobót,z
naiwnychfigurprzydrodze,posągskrzydlatyrzeźbyrodzimejwystrzelił;bytwanadbudowana
jużliteraturawzmogłasięwyżej,poniosłasławęTwejOjczyznydalej,stałasięwszechną,całemu
czytelnąświatu;bywreszcieostatecznie-geniuszrasyTwejzabłysnął”(za:Szpilka2014,s.224-
225).DanutaTylkowa,redaktorkanajnowszejmonografiipoświęconejkulturzePodhala,marację,
kiedypisze,żezachwytyintelektualistównajwyższejrangimiaływpływnaHrozbudzeniewśród
góralipoczuciawartościwłasnejkultury”(2000,s.37).Niejestempewna,czyjużnapoczątkuXX
wiekuGóralezrozumieli,że,jakpiszeStanisławaTrebunia-Staszel,ichoryginalnakultura
Hstanowićmożewprzyszłościcennykapitałregionu”(2014,s.253),alenienależymiećteż
wątpliwości,żeodpoczątkuowopańskiezainteresowanieprzekładałosiępoprostunaprofity
materialne,aonezkoleitakżezachęcałydoHkultywowaniarodzimejtradycji”.
EwaKlekotpyta,czypojmowanawkategoriachpostkolonialnychHsamofolkloryzacjaniejest
przypadkiemjęzykiemkolonizatora,którystałsięnarzędziemekspresjiskolonizowanego”(2014a,
s.94).Rozumiem,żetopytanieretoryczne,jednakspróbujęnanieodpowiedzieć.Moimzdaniem
samofolkloryzacja,traktowanajakoczęśćideologiiludoznawczej,mającejpetryfikowaćpodziały
klasoweiblokowaćmożliwośćzmianyspołecznej,Podhalaalboniedotyczy,albodotykagow
niewielkimstopniu.PodhalańskasamofolkloryzacjajestHwypowiedziąsformułowanąwjęzyku
21
