Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
niarodzimegopierwiastka.Najsilniejsząjednakdźwigniąwjegoutrzy-
maniuicywilizacyjnympielęgnowaniustałasięliturgiasłowiańska
wschodniegokościoła,naktórejgrunciewcześnierozwinąćsięmogło
narodowepiśmiennictwo.Cozresztąświatzachodnidopierowczasie
krucjatprzezbliższeotarciesięoBizancjumskorzystał,tozpierwszejrę-
kidostałosięRusiznadBosforu.Uczonośćbizantyńska,naklasycznych
tradycjachoparta,zaszczepiławmonastyrachruskichswojelatorośle,
pojęciaprawnejurysprudencjirzymskiej,wyobrażeniapolitycznetak
misternejwkażdymrazieorganizacjipaństwowej,jakąbyłamonarchia
bizantyńska,wsiąkływniezoranąjeszczeglebępaństwaruskiego;
wdziedzinachprzemysłuwreszcie,technikiisztuki,wktórychwspół-
czesnyświatzachodniwobecBizancjumtakimbyłjeszczeniemowlę-
ciem,młodzieńczaRuśzaledwiedożyciadziejowegoobudzona,mając
bliskiewzorywewspaniałejstolicyKonstantyna,wyprzedziłaowiele
starsząrodzinęspołeczeństwazachodniego.
Alenawetitoniezrównanenapozórdobrodziejstwowczesnego
piśmiennictwanarodowegobyłoponiekąddaremDanajskim.Niespo-
żytabezwątpieniasiłatkwiwnarodowejliteraturze,wwykształceniu
mowyojczystejdowysokościpiśmiennegojęzyka,sątoobjawydojrza-
łościnarodu,alektowie,czyjakwogóle,takiwtymwzględzieprzed-
wczesnadojrzałośćniewyniszczanarodowegoorganizmu.Ktowie,czy
toniejestdobrodziejstwemdlanarodówzpieluchdopierowyrastają-
cych,jeślijeOpatrznośćprzezwiekicałewodzinapaskuobcejnauki
ierudycji,bydopierozwiekiemistotnej,wszechstronnejdojrzałości
zdobyłysięnaklejnotnarodowegopiśmiennictwa;losycywilizacjian-
glosaksońskiejmogąniejednejwtymwzględziedostarczyćnauki.
Nietylejednakwczesnerozbudzeniepiśmiennictwanarodowego,
cocałystosunekwasalstwacywilizacyjnegowzględemBizancjumusu-
wałSłowiańszczyznęruskąodwszelkiegowspółudziałuwewspółczes-
nymrozwojudziejowymEuropy.Rozwójwszystkichnarodów,doży-
ciadziejowegoświeżoobudzonych,musiałporuszaćsięwtychsamych
torach,coitegoświata,zktóregonaniepadłpierwszypromieńrozbu-
dzenia,wbizantyniźmiezaśtkwiłanegacjawszelkiegorozwoju.Zastój
byłgłównącechątejmumii,zachowanejzdawnominionejdobydzie-
