Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
oczywiściestrukturalizm.Nawiązaniadożywnościznajdziemychoćbywtytułachtrzech
tomów
Mythologiques
Claude’aLévi-Straussa;mamywszakkolejno:
Suroweigotowane
(1964),
Odmiodudopopiołu
(1966)oraz
L’Originedesmanièresdetable
(1968).
Wswoichdetalicznychanalizachmitupodkreślałm.in.rolęognia,transformującego
żywnośćzsurowejwgotowaną,traktującgotowaniejakoprocesznaczącoludzki,
podobniejaktabukazirodztwaoddzielającynaturęodkultury.Oczywiścierolaognia,
zwłaszczarytualna,byłaanalizowanajużwcześniej,aledopieroLévi-Straussuczyniłzeń
dominującyelement,nietylkowtransformacjiżywności,aleiwanaliziemitu.
„Kategorieempiryczne–wyjaśniał–takiejaksuroweigotowane,świeżeizepsute,
moczoneipaloneitd.,precyzyjniedefiniowanedziękisamejobserwacjietnograficznej,
itozawszezperspektywykonkretnejkultury,mogąposłużyćzanarzędziekonceptualne
pozwalającenawyodrębnienieabstrakcyjnychpojęćorazichuszeregowanie
wsądy”34.Kwintesencjązaproponowanejperspektywystałsięartykuł
Trójkąt
kulinarny
,opublikowanypierwotnienałamach„Arc”w1965r.35
Lévi-Straussrozpoczynatentekstoduwypukleniarolimetodologicznychinspiracji
płynącychzestronyjęzykoznawstwa.OileMalinowski(azanimRichards)podkreślał
uniwersalizmjedzeniaiseksu,otylepromotorstrukturalizmuzwracałuwagę
nauniwersalnośćjedzeniaimowy.Skorozatem,konsekwentnie,istniejące
wewszystkichjęzykachświatazłożonesystemyopozycjimiędzyfonemamitworzą
„trójkątsamogłoskowy”iopozycyjny„trójkątspółgłoskowy”,towodniesieniu
dopraktykkulinarnychwinnobyćmożliwestworzenieanalogicznego„trójkąta
kulinarnego”.Jegowierzchołkiodpowiadałybytrzemkategoriom:„surowe”,„warzone”
i„zepsute”.Kategoria„surowe”jestwtymsystemiebiegunemnienacechowanym,
natomiastdwiepozostałekategoriesąnacechowaneiopozycyjnewzględemsiebie.
„Warzone”jestefektemprzekształceniakulturowego,„zepsute”zkoleiwynikiem
przekształcenianaturalnego.„Trójkątkulinarny”zawierawięcwsobiepodwójną
opozycję:międzynaturąakulturąorazmiędzyprzetworzonymanieprzetworzonym.
„Pojęciate–przestrzegałautor–niewątpliwiestanowiąformypuste:nicnamnie
mówiąokuchnitegolubowegospołeczeństwa,tylkoobserwacjamożenasbowiem
pouczyćotym,jakpojmujeono‘surowe’,‘warzone’i‘zepsute’,iwolnoprzypuszczać,
żeniedlawszystkichspołeczeństwowekategorieoznaczajątosamo”36.Jakoilustrację
możliwychróżnicLévi-Strausspodałkuchnięwłoską,któradziękiserwowaniujarzyn„na
surowo”rozszerzyłatekategorięorazamerykańskichżołnierzywalczącychw1944r.
wNormandii,dlaktórychwońrozsiewanaprzezlokalneserowarniebyła„trupia”,
wzwiązkuzczymczasemposuwalisiędoichwyburzania,rozszerzającjednocześnie
kategoriętego,co„zepsute”.
Jakiematokonsekwencje?Trójkątkulinarnytowyłącznieabstrakcyjnepole
semantyczne.Wżadnejkuchniżywnośćniejestpoprostu,abstrakcyjnie„warzona”,ale
zawszeodbywasiętowokreślonysposób;podobniejaknieistnieje„surowe”wstanie
czystym,asąjedyniepewnesposobyspożywaniażywności,któraitakuprzednio
podlegaumyciu,wyczyszczeniu,obraniu,pocięciuitp.Dodatkowo,wewnątrz
zasadniczegotrójkątaznajdujesiękolejny,obejmującyprzepisykulinarne
(wzasadniczychformułach,takichjakpieczenie,gotowanie,wędzenie).Byjednak
schemattenmógłobjąćwszystkiecechyjakiegośsystemukulinarnego,powinien
dotyczyćtakżerelacjimiędzypokarmemroślinnymazwierzęcym,wygląduposiłku,
kolejnościpodawaniaczyregułzachowaniaprzystole.Tylkodziękitakiej
systematycznejpracyanalitycznejmożliwejestodkrycie,cowdanejkuchniczyni
„rodzajmowy”,wktórejkuchniataodkrywaswojenieuświadamianestruktury.
InterpretacyjnedziedzictwoLévi-Straussamiałoswoichkontynuatorów,jakkolwiek
nikomunieudałosięosiągnąćstopniawyrafinowania(iskomplikowania),
odpowiadającegopromotorowistrukturalizmu.ZdorobkutegokorzystałachoćbyMary
Douglas,postrzegającajedzeniejakorodzaj„kodu”.Powracającdodawnych,
antropologicznychzainteresowańreligiąpierwotną,zaznaczyła,żewiążesięona
„nierozerwalniezzagadnieniaminieczystościihigieny”37.Stądbyłjużtylkokrok
dosłynnejanalizy„obrzydliwości
KsięgiKapłańskiej
”.Analizatadotyczyła
starotestamentowychregułdietetycznych,nakazującychpostrzeganieniektórych
płazów,wielbłąda,myszy,hipopotama,zającaiświstakajakonieczystych,natomiast
