Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.homasHobbes(1588–1679)
13
siędobrodziejstwemswychprzyrodzonychuprawnień.Padaprzewrotnaodpowiedź.
Zeswychprzyrodzonychuprawnieńkorzystakażdywsposóbnieograniczony.Bynaj-
mniejjednakniejesttoźródłemszczęścia.Człowiekiemkierująnamiętnościoraznie-
ustannachęćzdobywania.DNapierwszymmiejscu–pisałHobbeswLewiatanie–sta-
wiamjakoogólnąskłonnośćwszystkichludzistałeinieznającespoczynkupragnienie
coraztowiększejmocy,któreustajedopieroześmiercią”11.DByćciągleprześciganym
jestnieszczęściem.Prześcigaćstalenajbliższegoprzednamijestszczęściem.Porzuce-
nietoruwyścigujestśmiercią”12.Ówciągwiecznychdążeńinamiętnościjestźródłem
wojny.DJeśliwięcjacyśdwajludziepragnątejsamejrzeczy,którejniemniejniemogą
obajposiadać,tostająsięnieprzyjaciółmi;inadrodzedoswegocelu(którymjest
przedewszystkimzachowaniewłasnegoistnienia,aczasemtylkozadowolenie)starają
sięniszczyćjedendrugiegoalbosobiepodporządkować”13.Życieczłowiekawstanie
naturyjestnieustanniezagrożone.Zjednejstronyzagrażająjegożyciunamiętności
innych,zdrugiejjegowłasnenamiętnościwprowadzajągowkonfliktzinnymi.Rów-
nośćwszystkichsprawia,żenawetnajsłabszymożezabićnajsilniejszego.Każdyjest
sędziąwewłasnejsprawie.Jeślinajokrutniejsimordercymogąbyćusprawiedliwieni
(awłaściwiemogąsamisięusprawiedliwić),tooczywistejest,żeabstrakcyjneire-
latywnepojęciadobra,złaisprawiedliwościpoprostunieistniejąwstanienatury14.
DGdzieniemanadludźmijednejwspólnejmocy,tamniemaprawa;agdzieniema
prawa,tamniemasprawiedliwości.Siłaipodstępwwojniesądwiemakardynalny-
micnotami”–podkreślaHobbes15.WłaśnieDstrachprzedśmiercią,pragnienietakich
rzeczy,jakiesąniezbędnedowygodnegożycia,oraznadzieja,żeswąpilnościąipra-
cączłowiekbędziemógłjezdobyć”sprawiają,żezaczynaonszukaćporozumienia
zinnymiludźmi16.DRozumzaśpoddajewygodnewarunkipokoju,naktórychludzie
mogądojśćdozgody.Tewarunkipokojutonormy,któreinaczejnazywająsięprawami
natury”17.Hobbesbardzowyraźnieodróżniaprawaoduprawnień.WedługniegoDPra-
wemnatury(lexnaturalis)jestprzepislubregułaogólna,którąznajdujerozumiktóra
zabraniaczłowiekowiczynićto,coniszczącedlajegożycia(…).Uprawnieniepolega
nawolności,bycośwykonaćlubczegośzaniechać;gdytymczasemprawowyznacza
jedenztychsposobówzachowaniaiczynigoobowiązkiem;takiżprawoiuprawnienie
11T.Hobbes,Lewiatan…,s.85.
12Cyt.za:W.Wudel,Filozofia…,s.107.
13T.Hobbes,Lewiatan…,s.108.
14P
.Manent,Intelektualnahistoria…,s.43.
15T.Hobbes,Lewiatan…,s.112.
16Ibidem.
17LeoStrausswskazujejednak,żehobbesowskieprawonaturyniejesttworemrozumu,ana-
miętności.DPrawonaturyniebędzieskuteczne,jeślinamiętnośćzakwestionujejegozasadylub
jeślitezasadyniebędąodpowiadaćnamiętności.Prawonaturalnenależywywnioskowaćwięc
znajsilniejszejnamiętności”–pisze.Sposób,wjakiStraussuzasadniaswojątezę,jestbardzo
przekonujący.NiemniejHobbesmówiwyraźnie,żeprawonaturyjesttworemrozumu(por.
L.Strauss,Prawonaturalne…,s.167;T.Hobbes,Lewiatan…,s.113in.).
