Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ArturŁawniczak,Przedmowa
Oczywiście,zawszemożnaprzypomniećstarąprawdę,żewygodniejestoceniaćniegdysiej-
szepomyłkiprzywódcówzperspektywywieludekad,jakieupłynęłyodichpoczynańiniebędąc
obciążonymtakimbrzemieniemodpowiedzialnościjakoni,jednakktośpowinientorobić,jeśli
historiamaprzynajmniejwczęścispełnićrolęnauczycielki.Olsztyńskihistorykprawawydaje
siębyćjejpojętnymuczniem,conietrudnospostrzecwjegowywodach,zasadniczoprzeniknię-
tychdewiząsineiraetstudio,zpewnościąpomagającąmuwidziećwpolitycznychpoczynaniach
najważniejszychadministratorówKrólestwaorazichprotagonistówiantagonistówpewnepra-
widłowości,niekonieczniezwerbalizowanewPodsumowaniu,gdzienarracjakoncentrujesięna
uświadomieniucharakterystycznychcechkonstytucyjnegoorazdwóchstatutowych,czylitakże
orandzekonstytucyjnej,schematównamiestniczejwładzy.
Abstrahującoddokładnieomówionychróżnicpomiędzynimi,należypodkreślićwrażenie,
jakiepowinnosiępojawićukażdegoczytelnikawpostaciemanującejzksiążkiwizjiciągłości
funkcjonowaniapaństwowościpolskiej,alboczegośwjejrodzaju,przezsporączęśćXIXstulecia,
przyczymrysujesięobrazpewnegoustrojowegoiunctimmiędzynapoleońskąialeksandryjską
monarchią,skoroinstytucjannamiestnikaKrólestwaPolskiego”byłaczęściowymnodpowiedni-
kiemwicekrólazkonstytucjiKsięstwaWarszawskiego”
,alegislacjanamiestnikanieróżniłasię
nwjakiśrażącysposóbodpraktykistanowieniaprawachociażbywokresieKsięstwaWarszaw-
skiego”
.PrzejścieodKsięstwadoKrólestwadokonałosięwzasadziepłynnie,oczymstanowiły
postanowieniaKongresuWiedeńskiegowymuszoneprzezAleksandraI(II),przejawiającsię
przedewszystkimwzamianiejednejkonstytucjioktrojowanejnainną,cosprawiło,żenadwi-
ślańskapaństwowośćuzyskałanomicznepotwierdzenienanajwyższymprawnopozytywnym
szczeblu.Autor
,niezważającnapodręcznikowąmantręn123latniewoli”
,uparcieprzypomina
zarównowpoprzednioredagowanychprzezsiebieopracowaniach,jakrównieżwtymdziele,
żeXIX-wiecznypolskikonstytucjonalizmstanowikonkretnezjawisko,jakwidaćwartetego,żeby
szerokoigłębokosięnadnimpochylić,wtymrównieżwówczas,gdypoPowstaniuListopado-
wympaństwowośćpolskaprzyjęłaułomną,określanąkolejnymistatutamiorganicznymi,formę.
WprawdzieKrólestwopoprzegranejwojniezRosjąw1831r
.przestałobyćkonstytu-
cyjnąmonarchiązeznaczącąroląSejmu,alewdalszymciągubyłomonarchiąnnamiestniczą”
,
boprzecieżnsymbolodrębnościpaństwowejKrólestwaPolskiego”wciążpozostawałtrudną
doprzeoczeniaczęściąjegoustroju.WedługAutora,należyztegownioskować,żepaństwowość
owa,wpomniejszonejcoprawda,aleróżniącejsięodrosyjskichrozwiązańformie,trwałatakże
wokresiepopowstaniowym,skoronsamoistnienienamiestnictwa(ł)świadczyło(ł)oodręb-
nościpaństwowejKrólestwa”
.RównocześnieL.Mażewskiprzestrzegaprzedodnoszeniemowej
prawidłowościdoobszarówodmiennychniżzachodniekresyimperiumRomanowych,bowiem
expressisverbiszaznacza,żenWielkieKsięstwoPoznańskiemożnauznaćjedyniezaprowincję”
,
pomimonnamiestnikawywodzącegosięzpolskiejarystokracji”
,odróżniającegojąodinnych
częścipruskiejmonarchii.Peranalogiamzapewne,taksamonależypotraktowaćurzędującego
weLwowienamiestnikagalicyjsko-lodomeryjskiego,gdyżwobuprzypadkachniemieliśmy
11
