Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NamiestnikKrólestwaPolskiego1815-1874.Modelprawnyapraktykaustrojowopolityczna
mowanosiętąsprawą,aleczynionotoniejakonamarginesieinnychrozważań.Wtakiejsytuacji
trudno,żebyodrazupowstaławyczerpującamonografiaprzedmiotu,bojesttoniemożliwebez
wieluszczegółowychstudiów;trzebazacząćraczejodczegośznacznieskromniejszego.
Przedmiotemmojegozainteresowanianiebędzieanalizadokonańposzczególnychna-
miestnikówczyosóbpełniącychtęfunkcję,atymbardziejniebędęroztrząsałelementówich
biografii,pozaniezbędnąpotrzebą,boniniejszarozprawaniemacharakterubiograficznego,
atymbardziejniejestpomyślanajakorodzajzbiorowejbiografiinamiestników
8
.
Stawiamsobieinnycel,amianowiciestworzeniehistorycznoprawnegozarysuinstytucji
namiestnikaKrólestwaPolskiego.Abytoosiągnąć,będępróbowałdokonaćrekonstrukcjimodeli
namiestnictwa,zjakimimieliśmydoczynieniawlatach1815-1874.Piszęwliczbiemnogiej,
bowiadomo,żenieojednymmodelumowa.Punktemwyjściamoichrozważańbędziezakażdym
razemodtworzeniestanuprawnego,apóźniejprzedstawienieistniejącejpraktykiustrojowo-
politycznej.Wtedydopieromożnamówićorekonstrukcjijakiegośmodeluustrojowego.Jeśli
zajdzietakapotrzeba,toniebędęuciekałodanalizocharakterzepolitologicznym,copowinno
uzupełniaćrozważaniahistorycznoprawne.
Postaramsięwskazaćmoment,wktórymkażdyzodtworzonychmodelinamiestnictwa
stawałprzedustrojowopolitycznąpróbą,którejsensembyławeryfikacjawartościtychrozwiązań.
Dopieropomyślneprzejścietakiegotestumogłobypozwolićnanabraniepewnejtrwałościprzez
określonymodelnamiestnictwa.Owątrwałośćrozpatrywaćnależyjednakzawszehicetnunc,
wodniesieniudocelów,jakieCesarstwoRosyjskiechciałorealizowaćwWarszawie,atakże
dokonkretnychrealiówpolitycznychczyspołecznychKrólestwa;zmianatychcelówczyrealiów
powodowałaposzukiwanieinnegomodelunamiestnictwaalbowręczwogólejegolikwidację.
NamiestnikbyłnietylkosymbolemodrębnościpaństwowejKrólestwaPolskiego,alerów-
nieżistotnymelementemrządukrajowego.Obietesprawysądośćoczywiste,alewkażdym
zwyróżnionychprzezemniemodelirządkrajowyzudziałemnamiestnikaprzybierałinny
kształt;innymiałteżwtrakcielikwidacjisamejinstytucjinamiestnictwa.Odnosisiętozarówno
dorozwiązańprawnych,jakiustrojowopolitycznejpraktyki.
Zrezygnowałemzpodjęciabadańarchiwalnych.Takiebadaniabyłybykoniecznewprzy-
padkupowstaniacałościowejmonografiiinstytucjinamiestnikaKrólestwaPolskiego,chociaż
bardzoutrudnionezewzględunaolbrzymiestratywzasobiearchiwalnym,dojakichdoszło
wwynikupowstaniawarszawskiegow1944r
.
9
.Wtakiejsytuacjizapewnenależałobyprzepro-
8
Podobnąrozprawąwodniesieniudogenerał-gubernatorówwKrólestwiePolskimzająłsięŁ.Chimiak,Guber-
natorzyrosyjscywKrólestwiePolskim.Szkicdoportretuzbiorowego,Wrocław1999.
9
SzczegółowoomawiatęsprawęF
.Ramotowska,KancelariaPrzybocznaNamiestnikawKrólestwiePolskim
1815-1826,[wi]ArchiwumGłówneAktDawnychwWarszawie.Przewodnikpozasobie,podred.F
.Ramotow-
skiej,Warszawa1998,t.II,s.95-96;eadem,KancelarienamiestnikawKrólestwiePolskim(KancelariaWłasna
velPrzyboczna,TymczasowaKancelariaSpecjalnadoSprawStanuWojennego,KancelariaTajna,Kancelaria
Dyplomatyczna)1832-1874(1832-1870),[wi]ibidem,s.100-107.
14
