Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Autorytaryzm-totalitaryzm-autorytatywizmł
stwa(przeciwnie:jegodepolityzacja),ograniczeniewładzypanującego(JerzyW.
Borejszamówiwręczoistnieniunreliktówdemokracji”)11.WedlesłówRomana
Bäckera:nWimmniejszymstopniumożliwajestalternacja[ł],wtymwiększym
stopniumamydoczynieniazautorytaryzmem,awmniejszymzdemokracją.
Wimwiększymstopniucharakterystycznydlasystemujestmisjonizm[ł],wim
większymstopniupartiawładzypierwszegotypustajesiępartiątypuzakonuoraz
imwiększesąmożliwościsterowanejmobilizacjispołecznej,wtymwiększym
stopniumamydoczynieniaztotalitaryzmem,awmniejszymzautorytaryzmem”
12
.
Nawetjednaktazawężonakoncepcjaautorytaryzmumieściwsobietak
bardzoodmiennereżimy,jaknFrancjaNapoleonaI(orazNapoleonaIII),Portugalia
Salazara,BrazyliaVargasa,PolskaGomułki,UgandaIdiAmina”
13
.Podejmowanesą
więcwysiłki,bypojęcieautorytaryzmujeszczebardziejdoprecyzować.Władysław
T.Kuleszaproponujerozróżnieniedwóchujęćautorytaryzmu:politologicznego
sensulargoihistorycznegosensustricto,tendrugiprzypadekograniczającdo
neuropejskiegoautorytaryzmuowyraźnieantyliberalnej,antydemokratycznej
orazantylewicowejorientacji”
14
.Autorytaryzmsensustrictomiałsięopieraćna
zakorzenionejwreligiiideiładunaturalnego,manifestującejsięjakoładdoczesny
opartynawłasnościprywatnej,chronionyprzezpaństwonadrzędnewobechie-
rarchicznego,aleautonomicznegospołeczeństwa15.Wtymsamymkierunkuidzie
propozycjaJackaBartyzela,którysprzeciwiasięnegatywnemurozumieniuauto-
rytaryzmujakonie-demokracji,rezerwująctentermindlareżimuwykazującego
sięnastępującymicechami:ideaautorytetu(auctoritas)pierwotnegowobecwładzy
(potestas);personifikacjatejideiwcharyzmatycznejjednostce;hierarchiczny
porządekspołeczny;odgórnalegitymizacjapoprzeznprawonaturalnepochodzenia
boskiego,ideęładu,realizacjędobrawspólnego,racjęstanulubinteresnarodowy,
ocaleniepubliczne,zasługę(np.dlaodzyskanianiepodległości)”16.Takiepodejście
pozwalauznaćzanieautorytarnereżimypopulistyczne,pseudodemokratyczne
(manipulującemechanizmamidemokratycznymi)czyuważającesięzaodmienny
modeldemokracji,odróżniajączarazemautorytaryzmodtradycyjnejmonarchii
zewzględunabraklegitymizmupochodzenia17.
11E.Olszewski,Autorytaryzmł;J.W.Borejsza:Oautorytaryzmiemożnanieskończenie.
HiP,nr2-3(9-10):2009-2010,nr2-3;R.Tokarczyk:Autorytaryzmł;A.Wielomski:Ankie-
tał;J.Bartyzel:Ankieta.HiP,nr2-3(9-10):2009-2010;M.Kornat:Ankietał;R.Bäcker:
Ankietał
12R.Bäcker:Ankietał
13W.T.Kulesza:Oopacznymapowszechnympojmowaniupojęciaautorytaryzm.W:Prawo
iładspołeczny.KsięgajubileuszowadedykowanaProfesorAnnieTurskiej.Warszawa2000,s.388.
14Ibidem,s.392.
15Ibidem,s.390.
16J.Bartyzel:Ankietał;por.F.Ryszka:Państwostanuwyjątkowego.Rzeczosystemiepań-
stwaiprawaTrzeciejRzeszy.Wrocław-Warszawa-Kraków1974,s.63.
17J.Bartyzel:AnkietałJacekBartyzelkwestionujezarazem-jakofałszywą-opozycję
totalitaryzmuidemokracji.Wynikatozjegonesencjonalnego”podejścia,kładącegonaciskna
21
