Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
CzypolitycznaintegracjaEuropymusioznaczaćkrespaństwanarodowego?
myleniupaństwwielonarodowychzwielonarodowościowymi,aponadto,cogorsze,
zacieraniuszczególnejpozycjinarodupaństwowego.Kwestiąkontrowersyjnąjestteż,
arbitralnezkonieczności,wytyczaniegranicymiędzypaństwemnarodowohomoge-
nicznymaniehomogenicznym.Sądzę,iżnajczęściejzapierwszeuważasiętakie,
wktórymnaródpaństwowystanowiniemniejniż95%bądź90%mieszkańców.
Wprzypadkustosowaniaokreślenia„państwowielonarodowościowe”kontrowersjata
nabierapoważnegoznaczeniapolitycznegoiideologicznego.
Wniniejszymtekścieużywamzatemokreśleniapaństwonarodowewznaczeniu
szerszym,obejmującymdwajegorodzaje.TakiepaństwastanowiąobecniewEuropie
niemalregułę.WXIXwiekuprzeważałyzdecydowaniewjejczęścizachodniej.Na-
tomiastwczęściwschodniej,napoczątkuwieku,nieistniałoanijednopaństwonaro-
dowe,zaśzkońcemwieku,wnastępstwieseparacjiodcesarstwaottomańskiego,było
ichpięć:Serbia,Grecja,Rumunia,BułgariaiCzarnogóra(któranigdyniezostałaprzez
Turcjęwpełniopanowana).Wszystkieonebyłynarodowoniehomogeniczne,aCzar-
nogórcyuważanibylinajczęściejzaczęśćnaroduserbskiego.
WXXwiekupaństwnarodowychprzybywało.Niemalwyłącznie(wyjątekstanowi
Albania)zasprawąIwojnyświatoweji,będącejjejbezpośrednimnastępstwem,re-
wolucjibolszewickiejwRosji.BezpośrednioprzedrozbioremCzechosłowacjipo-
wstałazwoliHitleraSłowacja,istniejącadoklęskiIIIRzeszy,aw1941roku,pomi-
litarnymrozbiciuJugosławii,zasprawąHitleraiMussoliniegopowstałozbrodnicze
tzw.NiezależnePaństwoChorwackie.Napoczątkuobecnegostuleciaideapaństwa
narodowegoodniosławEuropieniemalcałkowitysukceswwynikuupadkuZSRR,
rozbiciaJugosławiiiodseparowaniasięSłowakówodCzechów.WEuropieśrodko-
wowschodniejsądwawyjątki:Rosja,stanowiącawielonarodowąfederacjęoraz
sztucznytwórBośniaiHercegowina,utrzymywanyjeszczeprzyżyciugłówniezwoli
tychmocarstw,którenajbardziejprzyczyniłysiędorozbiciaJugosławii.Natomiast
wzachodniejczęściEuropyistniejekilkapaństwwielonarodowych.
Sukcesytejideibyłynastępstwemwieluróżnorodnychczynnikówwewnętrznych
izwłaszczazewnętrznych,niezawszedziałającychjawnie.Częstomiałymiejsce,mi-
mobrakusilnego,znacznierozpowszechnionegoidługotrwałegodążenianarodów
zależnychdooderwaniasięodpaństwawielonarodowego,utworzeniawłasnegopań-
stwanarodowego.Następowałyzresztąwróżnychstadiachprocesunarodotwórczego
2.
Znanejestpowiedzeniejednegozczołowychanimatorówdążeńniepodległościowych
weWłoszech:„StworzyliśmyWłochy,terazmusimystworzyćWłochów”.
Paradoksbądźraczejironiahistoriisprawiła,żeniemalpełnezwycięstwozasady
państwanarodowegonastąpiłowmomencie,gdywliteraturzeamerykańskiejiza-
chodnioeuropejskiejcorazczęściejigłośniejobwieszczano(iobwieszczasię)jego
kres.Jedniczyniątozzadowoleniem,drudzyzżalem,jeszczeinnizuczuciamimie-
szanymi.Najczęściejutrzymujesię,żekresjestnieuchronny.Niebrakteżgłosów,że
jestnieuchronnyipożądany.Wyznawcówtychopiniijest,zwłaszczawśródpolityków,
znaczniewięcejniżtych,którzydająimpublicznywyraz,sąoninierzadkonawet
wśródtych,którzysięodnichpubliczniedystansują.Wznacznejczęściliteraturyna-
ukowejoszerokimgeograficzniekręguoddziaływaniapaństwonarodoweniema
2AnalizowałemstosunkowoszczegółowotęproblematykęwmoichksiążkachKwestienarodowe
wEuropieŚrodkowo-Wschodniej.Dzieje.Idee,PWN,Warszawa1992,orazNarodyzależneimniejszości
narodowewEuropieŚrodkowo-Wschodniej.Dziejekonfliktówiidei,PWN,Warszawa2000.
