Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JustynaKowalska-Leder:CyrkulacjaśladówZagładywpolskimimaginariumł
31
dawaniuznajomychiobcychludzi,scenachpublicznegoponiżeniaiśmierci).
Należytakżeuznaćzapewnikichdostateczną,anierazpełnąwidzialność,
awkonsekwencjibardzosilneireaktywneuwrażliwienienawszelkiepróbyod‑
wołaniasiędotejpamięci,cozwłaszczawwarunkachrozgrywającegosiętuite‑
razspektakluteatralnegozawszemiałodoniosłeznaczenieemocjonalne,kształ‑
tująceodbiórprzedstawienia,aleteżustanawiającebarierywjegorecepcji24.
Wwywodzieautorateatralnadystrybucjaról(reżyser,aktor,widz)jestwie‑
lokrotnienakładananaHilbergowskipodziałnasprawców,ofiaryiświadków
25
.
WstępdoPolskiegoteatruZagładymożesugerować,żetatriadaniezostanie
wksiążcepodważona,arolęPolakówsprowadzisiędopozycjiwidzów,biernych
nświadkówcudzegocierpienia”.Jednakdalszerozważaniaautoraprowadządo
wniosku,żepozycjaświadkaoznaczawistocieróżneformyaktywnegoibiernego
uwikłaniawZagładę.
nOdnajdywanewanalizowanychspektaklachróżno‑
rodneformypowtórzeniawciążtegosamegodoświadczenia(wyparciafaktubycia
świadkiemcudzegocierpienia)ztrudempoddająsiędefinicjiikategoryzacji”
26
-zauważaNiziołek,podkreślając,żewtymdoświadczeniutraumabystanders
mieszasięzresentymentem,głupotą,brakiemwyobraźni,szyderstwem,agresją,
zewspółczuciem,zlękiem,atakżezesploteminnychemocjiiuczuć.
WspominamtakobszernieoksiążceNiziołka,ponieważodsłaniaonafun‑
damentalnedlabadańtopikiHolokaustuzagadnieniespecyfikikomunikacji
wspołeczeństwiezłożonymzkolejnychpokoleńświadkówSzoa.Wykrysta‑
lizowanewzbiorowymimaginariumznakiodsyłającedoZagładyobrazują
wistociemapęnapięćspołecznych,sygnalizujązasadniczeproblemypolskiej
narracjitożsamościowej,naprzykład:stosunekdotzw.mieniapożydowskiego,
martyrologicznąrywalizacjęzofiaramiZagłady,różneformyuwikłaniaPo‑
lakówwHolokaust,wrogośćwstosunkudoŻydówprzedwojną,wjejtrakcie
orazwokresiepowojennym.Społecznefunkcjonowanietychznakówjestinne
niżtypowychtoposów,którewpisująsięwzbiorowąnarracjętożsamościową
istanowiątrwałyelementdziedzictwakulturowego,cotakmocnopodkreślał
ErnstRobertCurtius27.Topikaoznaczaistnieniewspólnegokoduispołecznych
praktykposługiwaniasięnim,przezcozaświadczaociągłościtradycji.Znaki
kulturoweodsyłającedoZagłady,októrychdotejporybyłamowa,spełniająten
warunek,alejednocześnieniewpisująsięwzbiorowąnarracjętożsamościową,
przeciwnie-rozrywająją,odsłaniająjejsłabepunkty,rodząnapięcia.Ztego
powoduwodniesieniudonichkategoriąbardziejtrafnąodntoposu”wydajesię
24G.Niziołek:PolskiteatrZagładył,s.58.
25R.Hilberg:Sprawcy,ofary,świadkowie.ZagładaŻydów1933-1945.Przeł.J.Giebułtow‑
ski.Warszawa2007.
26G.Niziołek:PolskiteatrZagładył,s.35.
27E.R.Curtius:Literaturaeuropejskaiłacińskieśredniowiecze.Przeł.A.Borowski.Kra‑
ków1997.
