Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
NieprzypadkowonowyprezydentStanówZjednoczonychBarackObama,jeszczejakokandydat
wwyborachprezydenckich,jedynewEuropieprzemówieniewygłosiłwBerlinie,proponując
„noweglobalnepartnerstwo”1StanówZjednoczonychzEuropą,zresztąkurozczarowaniu
dyplomacjifrancuskiej,którapragnęła,byta„premiera”miałamiejscewParyżu.Wydarzenie
toniejestjedynymznakiemświadczącymotym,żeNiemcypoczątkutrzeciegotysiąclecia
postrzeganesąjakośrodkowoeuropejskiemocarstwo,którestajesięłącznikiemnietylko
międzywschodniąazachodniąEuropą,alerównieżmiędzyEuropąainnymiwielkimi
mocarstwaminaszejplanety.Oileta„centralność”niejestniczymnowym,otylewspółczesne
zjednoczoneNiemcystanowiąbytwyjątkowyzpunktuwidzeniawłasnejhistoriiigeografii:nie
sątoaniNiemcy1871roku,przyjmująceformęnowoutworzonegoimperium,aniNiemcy
wgranicachz1937roku,szybkosprowadzonenamanowcewłasnymiekspansjonistycznymi
dążeniami,anitymbardziejNiemcypokojuwestfalskiegoz1648czyteżtraktatuwiedeńskiego
z1815roku,uosabiającewepocepaństwnarodowychrozbicieiwpewiensposóbtakże
słabośćizapóźnieniegermańskiejprzestrzeninarodowej,codostrzegałmłodyBismarck,który
wdziele
GedankenundErinnerungen
(
Ideeiwspomnienia
)opowiada,jakbrałudział
wspotkaniachstudentównacjonalistówirewolucjonistów,gdziedominowałoprzekonanie,
że„wnieodległejprzyszłościzajdązmiany,któredoprowadządoniemieckiej
jedności”2,aprocestenprzeobrazikształtEuropy.DzisiejszajednośćNiemiec,porazpierwszy
wzawężonychgranicach,jestkluczowymelementemtakdlasamychNiemiec,jakidla
Europy,zaśpaństwoniemieckiemusiustalićswojenowemiejsceiswojąnowąrolęwtej
zmienionejrzeczywistości.Równoleglezzaakceptowaniemsamychsiebiewrolimocarstwa,
Niemcyposzukująnowejtożsamości.Oscylująmiędzycelebrowaniempolitycznych
ispołecznychzdobyczyodmomentu,gdyoficjalnieproklamowanopowstanieRepubliki
FederalnejNiemiec23maja1949roku,aposzukiwaniemramodniesienia,którezakorzeniłyby,
zarównonazachodzie,jakinawschodziekraju,nowąpolitycznąigeostrategicznątożsamość
zrodzonąpozjednoczeniuw1990roku.HistorykHerfriedMünklerwswojejpracy
Die
DeutschenundihreMythen
(
Niemcyiichmity
)określiłNiemcyjako„strefępozbawionąmitu”
wznaczeniupolitycznegomituzałożycielskiegopotrzebnego,byzapewnić„stabilnośćpaństw
iichnarodówpoprzeznadanieimwiarywewłasnesiłyipewnościsiebie”3.Daty,którebrano
poduwagę,ustalającmomentpowstanianowychNiemiec–naprzykład9listopada1989roku,
dzieńobaleniamuruberlińskiego,czy3października1990,momentwejściawżycietraktatu
zjednoczeniowego–szybkotrzebabyłoodrzucić.Pierwszazbytsilnieprzywodziłanamyśl
niesławny9listopada1938roku(nockryształowa)albo9listopada1923roku(puczHitlera),
druga,choćwiążącasięztraktatemzjednoczeniowymz31sierpniaizarazemzdniemświęta
narodowego,mogłabysugerowaćprzewagęjednejczęściNiemiec–zachodniej,naddrugą
–wschodnią,nadalprzezniektórychpostrzeganąjakowchłoniętąprzezNiemcyzachodnie
zpominięciempewnejjejspecyfiki,zwłaszczaspołecznej,któramogłabywzbogacićnowe
Niemcy.
NowystatusNiemiecjakomocarstwa,któryzarysowałsięniedługopozjednoczeniu
ipotwierdzałsięwpierwszychlatachXXIwieku,zwłaszczapotym,gdyNiemcyw2003roku
odmówiłyStanomZjednoczonymudziałuwwojniewIraku,zostałzauważonyizanalizowany
przezhistoryków,m.in.GregoraSchöllgena,którywksiążce
DerAuftritt.Deutschlands
RückkehraufdieWeltbühne
(
Wejścienascenę.PowrótNiemiecnascenę
międzynarodową
)stwierdza„odrodzenieniemieckiegopaństwanarodowegoipowrótdoroli
europejskiegomocarstwazdolnegowywieraćwpływnarozwójwydarzeń
naświecie”4.UstalaniunowejrolitowarzyszydokonywanaprzezNiemcówintrospekcja,
zwłaszczapoprzeznowespojrzenienawłasnąhistorię,orazbudowaniewiększej
samoświadomości(
Selbstbewusstsein
).Jakwskazująwynikizbadaniaopublikowane
wkwietniu2009rokuprzezfundacjęIdentity,59,3proc.Niemcówjestdumnezwłasnej
narodowości,a„identyfikowaniesięznarodemniejestdlawiększościNiemcówkategorią
przestarzałą,wręczprzeciwnie,aktualnąbardziejniżkiedykolwiekwcześniej”,zaś72,9proc.
chciałoby„pełniejszegopotwierdzeniawłasnejtożsamościwoparciuotożsamośćnarodową
ikulturową”5.Tęnowąsamoświadomośćwykazujepokoleniepolitykówurodzonychwlatach
powojennych,jakchoćbyAngelaMerkel(urodzonaw1954roku),która9lutego2009roku
stwierdziłaprzedkorpusemdyplomatycznym:„SześćdziesiątlatRepublikiFederalnejbyłodla
Niemiecdobrymokresem.OdutworzeniaRepublikiFederalnej23maja1949rokuposiadamy
demokratycznąkonstytucję,będącąpodstawowymprawem.Zniszczonepodrugiejwojnie
światowejNiemcyzostałyodbudowane.To,conazywamydziś„cudemgospodarczym”,
