Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nieposiada„wyraźnegoiniekontrowersyjnego»kryteriumefektywnościekonomicznej«,zktóregomógłbybyćstrategicznie
wyprowadzonytypiilość,miejsceiodpowiedniczas»wartościowej«pracy”(Offe1985:138,za:Nowak2011:81).
Pracausługowa,jakpiszeNowak,rozważająckoncepcjęOffego,jestwznacznejmierze
nacechowananiepewnościąorazwystawionanawpływróżnorodnychiczęstokroćprzypadkowych
czynnikówspołecznych,dlategoteżwcelusprawdzaniawydajnościtakiejnierutynowejirefleksyjnej
formypracyniemożnastosowaćtradycyjnej,niezmiennej„[...]technicznejfunkcjiprodukcji,która
odnosinakładydowyników”(Offe1985,za:Nowak2011:81).Wrazzewzrostemznaczeniasektora
działalnościusługowejwartośćmajątracićtakiekryteriastosowanedoocenyjednostek
wspołeczeństwie,jakosiągnięcieiwydajność,narzeczkryteriówbardziej„jakościowych”
i„ludzkich”,jaknazywajesamOffe.Wrazzrozpowszechnianiemsięformpracyusługowej
ostateczniemauzyskaćprzewagęprzekonanieoheterogenicznościsiłyroboczej,albowiemjużnie
tylkotakietradycyjneatrybuty,jakwysokośćwynagrodzenia,przynależnośćdodanejgrupy
społecznej,formalnewykształcenieczypozycjawhierarchiiorganizacyjnej,mająrozbijać
jednorodnąniegdyśklasępracownikównajemnych(Offe1985,za:Nowak2011:81).Jürgen
Habermas(1999)natomiastbyłzdania,żewzwiązkuzinterwencyjnąpolitykąsocjalnegopaństwa
opiekuńczegowarunkipracyuległyznacznejpoprawie.Takistanbyłrezultatemprowadzeniaprzez
państwoodpowiedniejpolitykispołecznej,inicjowaniaprogramówhumanizacjimiejscapracy,
stosowaniarekompensatredystrybucyjnych,udzielaniaprawnychgwarancjiizabezpieczeńoraz
negocjowaniaukładówzbiorowych.Nowak,analizującHabermasowskioglądpracywpóźnym
kapitalizmie,jestzdania,stanowiskaczymiejscapracyzmieniająsiępodwpływem
kapitalistycznejpresjinanieustannywzrostwydajności,realizowanejpoczątkowozapomocą
wykorzystywaniapostęputechnologicznegoorazwdrażaniazasad„naukowegozarządzania”.
Powodujetopostępującąspecjalizacjęstanowiskpracy,któraprzynositakkorzyści,jakiniesie
zasobąograniczenia(Nowak2011:101).LesterThurowsądzizatem,żeodtądmożnamówićraczej
osytuacji,wktórej„[...]zamiastludziposzukującychmiejscpracymamydoczynieniazmiejscami
pracyposzukującymiludzi»odpowiednich«ludzi”(1972,za:Nowak2011:102).
Odpołowylat80.XXwiekupojawiająsięwizjeitezyowejściuwfazęery„końcapracy”
i„społeczeństwaryzyka”5.Ryzykonajogólniejoznacza,żeludzieniebędąmielipewności
zatrudnienia,atymsamymśrodkówdożycia(Beck2002,2007;Luttwak2000;Rifkin2003;Bauman
2006).Głównymautoremtezyo„końcupracyischyłkusiłyroboczej”jestJeremyRifkin(2003),
któryzwracauwagęna„systematyczneeliminowanieludzkiejsiłyroboczejzprocesuprodukcji”.
Dziejesiętowwynikupostęputechnologicznego,informatycznegoorazorganizacyjnego.Nowak,
omawiająctezęRifkina(2003),zauważa,że
Rifkinzdajesięprzedewszystkimzwracaćuwagęnaerozjęekonomicznegokryteriumocenianiaczłowieka,opierającego
sięna„wartościrynkowejjegopracy”zarobkowej.Oiletakiekryteriumstanowiładotądjednowymiarowazasada
instrumentalnego„produktywizmu”,otylenoweformyaktywnościodbywającesięw„trzecimsektorze”gospodarki
społecznejopierająsięnarelacjachmiędzyludzkich,zaufaniu,koleżeństwie,bratnichwięziachigospodarzeniu(Nowak2011:
139).
WzwiązkuzrosnącymznaczeniemtychostatnichnależywedlugRifkinajakobjaśniaNowak
opracować„nowysposóbokreślaniaekonomicznejwartościludzi”(Nowak2011:139).Tazmiana
jestpewnąszansądlarozwojusektoraekonomiispołecznejiinnegospojrzenianaich„ekonomiczną
wartość”.
Rewolucjanaukowo-technicznalat70.XXwiekuorazpojawieniesięnowychtechnologiizaczęło
kształtowaćstrukturęświatowejgospodarki.Abydostosowaćsiędowymogówrynkuisprostać
konkurencji,wielefirmmusiałowprowadzaćnowetechnologie.Efektembyłwzrostproduktywności
orazmasowezwolnieniairedukcjamiejscpracy.Nowetechnologiepozbawiaływielupracy,pojawiło
sięzatemuzasadnionepytanieokierunek,wjakimzmierzarynekpracyorazsamapraca.Czypraca
ludziietykapracyniebędąjużpotrzebne?Swadźba(2016),analizującpowstałąsytuację,przywołuje
odpowiedźBecka(2000:79;2002)natopytanie,któryuważał,żewewspółczesnymspołeczeństwie
jestwieleinstytucji„zombie”(reliktów),którefaktyczniemartwe,leczciąglefunkcjonują: